Raad Enschede roept op tot landelijke revolte

Gemeenten moeten massaal in actie komen tegen de ‘erosie’ van de gemeentebegroting die wordt veroorzaakt door het rijk. Alle gemeenten moeten hiertoe inzichtelijk maken welk deel van hun tekort op het conto van ‘Den Haag’ komt. Die verzamelende berekeningen wil de raad van Enschede onder de neus schuiven van de minister van Binnenlandse Zaken.

Appels met appels

Voor die berekening is op verzoek van de Enschedese Rekeningen Commissie door de Radboud Universiteit Nijmegen een analysemodel ontwikkeld die voor alle gemeenten gratis ter beschikking wordt gesteld. ‘Het kost alleen drie tot vier ambtenarendagen om de analyse uit te voeren’, aldus initiatiefnemer Joost Nijhuis, VVD-raadslid in Enschede en lid van de Enschedese Rekeningen Commissie. De analyse moet als het ware over de gemeentelijke begrotingen en jaarrekeningen worden gelegd. Dan wordt duidelijk welk tekort veroorzaakt wordt door gemeentelijk beleid en welk tekort door landelijk beleid. Het rijk zegt altijd dat we appels met peren vergelijken, maar hiermee kun je appels met appels vergelijken’, stelt een strijdbare Nijhuis. Alle gemeenten voeren immers dezelfde analyse uit, wat leidt tot een benchmark. 

Hoofdbrekens

Het rijk boekt keer op keer op voorhand bezuinigingen in die gemeenten in grote financiële problemen brengen. De opschalingkorting van een miljard euro is daar een van. Het kabinetsplan om toe te groeien naar alleen 100.000+-gemeenten verdween de prullenbak in, maar de opschalingskorting bleef. Maar ook de bezuinigingen die met de overheveling van taken in het sociaal domein gepaard gingen, leveren vrijwel alle gemeenten hoofdbrekens op. Niet in de laatste plaats omdat de risico’s bij de gemeenten worden gelegd terwijl zij nauwelijks ruimte hebben om risico’s op te vangen. Zorg weigeren kunnen gemeenten ook niet.

Structurele weeffout

Dan is er nog de trap-op-trap-af-systematiek en spelregels die tijdens het spel worden veranderd, zoals de invoering van het Wmo-abonnementstarief, die niet alleen de financiële ruimte, maar ook de gemeentelijke autonomie aantasten. Alles bij elkaar opgeteld moet een gemeente als Enschede, en vele andere gemeenten, al elf jaar op rij bezuinigen, waardoor de sociale cohesie in gemeenten ‘tot in de haarvaten’ wordt aangetast, verduidelijkt Nijhuis. ‘Er is veel meer aan de hand dan alleen problemen in het sociaal domein. Er is sprake van een structurele weeffout.’

Reserves leegtrekken

De Rekeningen Commissie van Enschede heeft door bestuurskundige Johan de Kruijf van de Radboud Universiteit Nijmegen een onafhankelijke analyse laten maken. Die analyse is losgelaten op Enschede, maar De Kruijf heeft ook een landelijk beeld geschetst. ‘De uitkomsten bewijzen eenduidig en onomstreden de stelling dat bezuinigingen en risico overdracht door het rijk een zeer belangrijke rol spelen bij de zwakke financiële positie van de gemeente’, schrijft de Enschedese raad in een brief aan alle raden in Nederland. Uit het landelijk beeld van De Kruijf blijkt onder meer dat gemeenten weliswaar sluitende begrotingen opleveren, dat is ook verplicht, maar dat reserves zo goed als leeggetrokken worden om niet in de rode cijfers te belanden, zo licht hij toe. ‘De bodem van die reserves raakt in zicht. Ook blijkt dat de kosten voor het sociaal domein alleen maar oplopen en er dus steeds minder geld overblijft voor andere gemeentelijke taken.’

Massaal bewijs leveren

De raad van Enschede vraagt alle gemeenteraden de analyse uit te voeren om zo ‘massaal en landelijk het bewijs te kunnen leveren' dat de rijkskortingen funest zijn voor het instandhouden van de sociale cohesie in gemeenten. Nu is hét moment om dit te doen, omdat er nog geen besluiten zijn genomen over de herziening van het gemeentefonds, benadrukt Nijhuis.

Uithollen

Hoogleraar constitutioneel organisatierecht Douwe Jan Elzinga riep vorige week tijdens een debat van Binnenlands Bestuur op tot een revolte van gemeenten. In zijn ogen wordt de rol van de gemeenteraad steeds verder uitgehold. Daar moet een einde aan komen, vindt hij. Ook in zijn essay in het laatste nummer van Binnenlands Bestuur hekelt hij het feit dat gemeenten steeds meer taken in medebewind moeten uitvoeren, waarmee 80 tot 90 procent van de lokale agenda wordt bepaald. De klassieke autonomie van gemeenten wordt te veel beknot. Hij vindt dat gemeenten minimaal 25 tot 30 procent van het budget vrij moeten kunnen besteden, zo stelde hij vorige week tijdens het debat.

Bron: De Kruijf

 Bron: De Kruijf