Door de geplande (maar nog niet zekere) invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2021 lopen gemeenten straks veel inkomsten uit leges mis. Dat kan verregaande gevolgen hebben voor de begroting van 2021.
De 100e verjaardag van mijn moeder is zo’n moment waarbij ik me weer eens bewust werd van ons maatschappelijk systeem van zorg. Het moment deed mij ook beseffen hoe weinig gemeenteraden spreken over zorg in hun samenleving. Voorop gesteld dat voor mij gemeenteraden de gespreksplaats van de lokale samenleving horen te zijn. De plaats waar het gesprek ‘der moeite’ gevoerd wordt. De plaats van tegenwicht en tegenspraak.
Op deze plaats heb ik eerder gepleit voor het fenomeen ‘prognosebrief’. Deze tijdige mededeling van het college aan de raad over het te verwachten saldo van de jaarrekening van vorig jaar stelt raadsleden in staat om eerder in positie te komen in de financiële besluitvorming.
Hoe groot de financiële problemen van de gemeenten ook zijn, er worden maar weinig gemeenteambtenaren ontslagen. Weinig gemeenteambtenaren krijgen een WW-uitkering. Een van de redenen daarvan is dat de gemeenten zelf die WW-uitkeringen van de ontslagen ambtenaren moeten betalen – maar in ruil daarvoor wel de WW-premies van hun ambtenaren mogen houden. Dat heet: de gemeenten zijn eigenrisicodrager.
De liefde tussen gemeenten en kabinet is behoorlijk bekoeld. Na talloze brandbrieven van (groepen)gemeenten over tekorten in met name het sociaal domein en de dringende oproep aan het kabinet deze bij te passen, lijkt er een nieuw fase te zijn aangebroken. Die van rebellie.
Het kabinet wil de productiviteit en het ‘verdienvermogen’ van ons land versterken, mede om collectieve voorzieningen als zorg en onderwijs te kunnen blijven betalen. Eind vorig jaar lanceerde het kabinet onder aanvoering van minister Wiebes (EZK) een ‘groeibrief’. Al eerder stelde minister Hoekstra (Financiën) een ‘groeifonds’ van vele miljarden euro’s in het vooruitzicht.
Scheidend wethouder Nanning Mol van Voorschoten gunde bij zijn vertrek iedere gemeente om onder financieel toezicht geplaatst te worden. Hij had het een louterende ervaring gevonden om onder druk van buitenaf de begroting helemaal door te moeten lichten. Zeer te betwijfelen is of zijn woorden de inspiratie zijn geweest voor Assen, Den Haag, Vlaardingen en Zwijndrecht.
Fraude loont. En fraude blijft lonen. Ook in de bijstand. Wie bij de gemeente een bijstandsuitkering aanvraagt, mag niet veel bezit hebben.
Natuurlijk wil minister Hoekstra van Financiën de gemeenten helpen. Ze krijgen minder geld omdat Hoekstra minder uitgeeft. Daardoor moeten ze bezuinigen terwijl Hoekstra 14 miljard euro over heeft. Kan de minister van Financiën daar een oplossing voor vinden? Hoekstra schudt zo drie oplossingen uit zijn mouw. Zijn standaardrepertoire: een lening, een verbod, een verplichting.
De nieuwe Europese Commissie is zo mogelijk nog ambitieuzer uit de startblokken geschoten dan de Commissie-Juncker in 2014. De ervaring leert dat het enige tijd duurt voor dat Brussel op stoom komt. Dat betekent dat de bulk van de nieuwe Europese plannen Den Haag en de regio’s vanaf de zomer gaan bereiken.
Met de verkoop van Eneco ontvangen 44 gemeenten in Nederland een mooie som geld voor hun aandelen. Gezien de recente berichten over de financiële situatie van gemeenten en de tekorten op verschillende domeinen, is het verleidelijk om met deze meevaller de gaten te dichten. Het is echter geen structureel geld, dus slechts een tijdelijke oplossing. Zonde om het geld daarvoor te gebruiken, terwijl er vele mogelijkheden zijn om met het geld grote impact te maken.
‘Het zijn maar abstracte, grote brokken. We willen meer details.’ Nee, dit gaat niet over moderne kunst. Dit gaat over de gemeentebegroting. Tot 2002 beslisten gemeenteraden hoe de gemeenten hun geld besteedden. De gemeenteraden deelden het budget gedetailleerd op in zeventig kleine brokjes, en bepaalden precies hoeveel geld de gemeente aan elk brokje mocht uitgeven.
Toen ik als zzp’er werkte, zette ik geld opzij voor mijn pensioen. Maar vervolgens moest ik het ergens plaatsen en daarom ging ik uitzoeken wat voor mij de gunstigste optie was. Een complexe zoektocht was het gevolg. Spoiler: een eenduidig antwoord heb ik niet gevonden.
De discussie over de financiering van de jeugdhulp zit inmiddels in de fase dat iederéén gelijk heeft. Het is niet oké dat gemeenten vanaf 2015 een kwart op het budget gekort hebben gekregen nog vóór ze überhaupt wisten wat ze overgedragen kregen. Want dat was allesbehalve duidelijk. Maar dat was in bezuinigingstijd en die is voorbij. Dus het is hoog tijd dat de rijksoverheid over de brug komt met extra middelen, zodat gemeenten ook gewoon hun verantwoordelijkheden kunnen waarmaken. En vervolgens de tijd krijgen om te laten zien dat ze dat ook kúnnen waarmaken. Daar hoort ook een beetje vertrouwen bij.
‘Voorzitter, vindt de wethouder dat hij in control is?’ Als raadslid heb je deze zin geheid horen langskomen, of misschien wel zelf gebruikt. Zeker in begrotingstijd is het de Vraag Der Vragen. Meestal blijft het na het stellen ervan doodstil in de zaal en kijkt iedereen de betrokken wethouder met verrukte afschuw en verwachtingsvol aan.
