Klimaat, duurzame energie, woningbouw, gezondheid, voeding, landbouw, digitalisering. Dat zijn de grote transities waar Nederland voor staat. Bij de klimaattop in Glasgow zijn mooie woorden gesproken en afspraken gemaakt. En het nieuwe regeerakkoord is in de maak, waarin veel van deze grote opgaven een plek krijgen.
Onder onze ogen ontwikkelt zich een naargeestig drama: het pensioendrama. Aan het eind van dit jaar zullen de meeste pensioenen zo’n 30 procent in waarde, dus koopkracht, zijn gedaald. Bij het begrotingsdebat Sociale Zaken probeerde PvdA-woordvoerder Gijs van Dijk staatssecretaris Dennis Wiersma te vermurwen nu toch eens aan een indexatie van de pensioenen te denken. Let wel: alleen die pensioenfondsen 'die het goed doen'. De overige gepensioneerden hebben blijkbaar het nakijken. De staatssecretaris voelde er niets voor. Eerst moest de volledige nieuwe pensioenwet behandeld worden. Wanneer? Dat wist de Stas nog niet zo goed.
Het was best wel even schrikken, moet ik zeggen. Gemeentebegrotingen voldoen niet aan het Besluit Begroting en Verantwoording als het om vastgoed gaat. Dat bleek uit onderzoek van een financiële expert uit het Bouwstenen-netwerk. We dachten dat we goed bezig waren en toen kwam hij ineens met dit bericht op de proppen.
Wanneer een politicus in de spiegel kijkt, ziet hij vaak een ander. Dat heeft met het politieke spel te maken: het is moeilijk om torenhoge verwachtingen van de andere spelers te hebben en tegelijkertijd kritisch naar je eigen handelen te kijken. Want het een vraagt stevig stellend en normerend gedrag en het ander juist een beetje nederigheid en introspectie.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten stuurde deze maand aan het kabinet een ‘Factsheet Financiële positie gemeenten’.
Met de lancering van het Nationaal Isolatieprogramma door minister Ollongren en een budget van 514 miljoen euro, krijgt de verduurzaming van woningen en gebouwen een grote boost. Die versnelling is nodig om de klimaatdoelen te halen en een dreigend gevaar als energiearmoede onder zo’n 550.000 huishoudens te voorkomen. Onmisbaar voor een succesvolle schaalvergroting is dat financiers en lokale overheden hun krachten goed weten te bundelen. Iets wat op dit moment nog te vaak ontbreekt.
Tijdens mijn arbeidzame leven heb ik vaak gemopperd op de begrotingsbesprekingen in de gemeenteraad. Eigenlijk over de gehele financiële jaarcyclus die in mijn ogen zwaar op de vergaderagenda van een gemeenteraad drukt. Waarom wordt er bijna zonder morren veel vergadertijd aan de financiën besteed?
In theorie is het simpel. Als je regionale verschillen goed vindt, of accepteert, dan moet je een taak aan provincies of gemeenten overlaten. Als je regionale verschillen niet accepteert, dan moet het rijk het beleid uitvoeren. Was het in de praktijk ook maar zo simpel.
De ventilatie op scholen hoort thuis in de gemeentelijke begroting bepleit Danielle Woestenberg in Binnenlands Bestuur van 24 september. Ze roept gemeenten, schoolbesturen en het Rijk op om de handen ineen te slaan en het niet zover te laten komen dat een jas aan in de klas het nieuwe normaal wordt vanwege gebrekkige ventilatie.
Een bloedbad – dat is het oordeel, vorige week dinsdag, van de Raad voor het Openbaar Bestuur over het nieuwe verdeelmodel van het gemeentefonds. Vlijmscherp fileerde de raad elk onderdeel van het nieuwe verdeelmodel. Sabelt de hele onderzoeksmethode neer. Geeft dertig onvoldoendes.
Stel, je bent een opstandige puber. Je kleedt je heel bewust slonzig. Dat is jouw statement. Op een dag schuiven je ouders je een envelop toe met redelijk wat bankbiljetten erin. ‘We vinden dat je er zo onverzorgd bijloopt’, luidt de uitleg. ‘Koop eens iets leuks.’ Wat zou deze puber gaan kopen? En zal het tot tevredenheid van de geldschietende ouders zijn? Grote kans van niet.
Voor katholieken is oktober rozenkransmaand. Voor drankliefhebbers is oktober wijnmaand. En voor gemeenten is oktober de maand van de eerste begrotingswijziging. Dat laatste is typisch Nederlands.
De gemeenten gingen met Prinsjesdag uit hun dak toen ze hoorden dat ze volgend jaar veel extra geld krijgen. Ongeveer 700 miljoen euro erbij, omdat het rijk ongeveer 7 miljard euro per jaar extra uitgeeft voor het klimaat, en het gemeentefonds ‘trap op’ 10 procent meegroeit met de rijksuitgaven. Het rijk geeft volgend jaar echter niet alleen 7 miljard euro extra uit voor het klimaat, maar ook 7 miljard euro extra aan ProRail. Daarvoor krijgen de gemeenten er echter geen cent bij. 700 miljoen euro gemist. Hoe dat kan?
‘Zo zijn de verhoudingen niet. Het is niet zo dat de Kamer een opdracht aan het kabinet kan geven.’ Aldus premier Rutte deze week tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer. Die opmerking herkennen we op gemeentelijk vlak in een andere vorm: ‘De raad moet niet op de stoel van het college gaan zitten.’ Het is een opvatting over de heersende bestuurscultuur.
Het beloven moeilijke algemene beschouwingen te worden dit jaar. De Rijksbegroting 2022 zal verdedigd worden door een demissionair kabinet, waarvan een aardig aantal bewindspersonen inmiddels is opgestapt. Intussen liggen er talrijke problemen die opgelost moeten worden en waarvoor stevige bedragen nodig zijn. En daarmee stevige politieke steun. En juist die ontbreekt.
