‘Winstwaarschuwing’ voor nieuwe raden

Via het rijk vloeien er de komende jaren miljarden extra richting gemeenten, zo is bevestigd in de gisteren gepresenteerde maartcirculaire. Toch is een waarschuwing voor de nieuwe gemeenteraden op zijn plaats: de lasten nemen ook toe.

Intensivering beleid
De verschillende overheidslagen kunnen op basis van de circulaire aan de slag met de aanpak van urgente maatschappelijke opgaven, zoals die worden genoemd in het Interbestuurlijk Programma (IBP). In het persbericht, dat met de maartcirculaires gemeente- en provinciefonds werd meegestuurd, spreekt minister Ollongren van Binnenlandse Zaken van 6,2 miljard euro extra voor de medeoverheden in de vorm van het zogeheten accres. Dat positieve accres is een gevolg van oplopende rijksuitgaven en een andere, bredere grondslag voor de berekening van het accres.

Profiteren
Medeoverheden profiteren er conform de afgesproken bekostigingsafspraken (het normeringsstelsel) van als de rijksuitgaven omhoog gaan: als de rijksoverheid 100 miljoen uitgeeft, neemt het gemeentefonds in de nieuwe berekeningswijze met 10 miljoen toe. Het kabinet Rutte III pleegt voor 14 miljard euro aan beleidsintensiveringen. Ook door toepassing van een hogere loon/prijs mutatie in vergelijking met de Miljoenennota 2018 lopen de rijksuitgaven op.

Hogere lasten
Voor gemeenten stijgt het accres 2018-2022 cumulatief met 5,4 miljard euro. De accressen genoemd in de septembercirculaire 2017 ter waarde van 2,5 miljard euro maken daar onderdeel van uit, maar die hebben gemeenten al vertaald in hun begrotingen. Er blijft dus 2,9 miljard euro over. En met aftrek van de hogere loon/prijsontwikkeling – die inflatie geldt ook voor gemeenten –, blijft volgens specialist gemeentefonds Dirk Jans van Frontin PAUW nog 2,1 miljard over.

Donkere wolken
Hoewel nog altijd een mooi bedrag, kunnen daar volgens Jans de nodige kanttekeningen bij worden geplaatst. Donkere wolken dreigen zich namelijk samen te pakken aan de lastenzijde, waardoor de budgettaire ruimte kleiner wordt. Zo moeten gemeenten de helft van de hogere lasten ten gevolge van de invoering van het vaste abonnementstarief voor Wmo-voorzieningen meebetalen en daarnaast wordt een groter beroep verwacht op die voorzieningen als gevolg van een aanzuigende werking van dat lagere abonnementstarief. Bovendien verwacht het rijk bijdragen van gemeenten in de aanpak van een aantal grote maatschappelijke opgaven, waaronder het klimaat. Hoeveel geld individuele gemeenten daar voor zullen ontvangen blijft volgens Dirk Jans waarschijnlijk onduidelijk tot de septembercirculaire 2018, mogelijk zelfs tot de decembercirculaire 2018.

Aardgasvrije woningen
Het kabinet zegt in het begeleidende persbericht niettemin er vertrouwen in te hebben ‘dat met de beschikbaar gestelde middelen resultaten worden bereikt, zoals het aardgasvrij opleveren van 50.000 nieuwbouwwoningen in 2021, het voorkomen dat kinderen in de jeugdhulp tussen wal en schip vallen en het zorgen dat ouderen en mensen met een beperking in hun eigen vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen.’