Wethouders wankelen onder financiële druk

De financiële malaise bij gemeenten is steeds vaker de reden dat wethouders opstappen, blijkt uit onderzoek van de Wethoudersvereniging. De helft van de tijdens de lockdown vertrokken wethouders geeft als reden de financiën, die voor de coronacrisis al problematisch waren. Voor besturen komen er spannende gesprekken aan.

Tekorten

‘Gedurende de lockdown vertrokken zo’n 35 wethouders en de helft gaf als reden de gemeentefinanciën’, vertelt directeur Jeroen van Gool van de Wethoudersvereniging. De vereniging deed het diepteonderzoek na een eerdere enquête onder alle wethouders in Nederland waaruit bleek dat de tekorten zorgen voor spanningen in colleges.

Instabiel

‘Bij die enquête hoorden we al dat er spanningen ontstonden omdat colleges niet meer kunnen doen wat aanvankelijk wel de ambities waren’, zegt de directeur. De tekorten in het sociaal domein, waar de jeugdzorgkosten groeien en de invoering van het Wmo-abonnementstarief flinke financiële gevolgen heeft, waren er al voor de crisis. ‘Er zijn nu twee openstaande kranen: de financiële problemen en de coronacrisis.’ Met instabiele besturen als gevolg.

Minder budget

Naar aanleiding van de enquêteresultaten besloot de Wethoudersvereniging te kijken naar de reden waarom wethouders zijn afgetreden. Van Gool: ‘In sommige gevallen gaat het om wethouders die het sociaal domein in hun portefeuille hebben, maar er waren ook andere wethouders die zeggen: er gaat zo veel van mijn budget af dat ik de bibliotheek of het zwembad niet open kan houden.’

Belastingverhoging

De onroerendezaakbelasting (ozb) is een van de weinige knoppen waar gemeente zelf aan kunnen draaien. In Opmeer viel het college vanwege een voorgestelde ozb-verhoging van maar liefst 30 procent. Wethouder Kalthoff (financiën, DSV) schrijft in een brief over zijn vrijwillig ontslag: ‘Politiek feit is namelijk dat DSV en VVD niet kunnen instemmen met het herhaaldelijk door CDA bevestigde standpunt om de ozb te verhogen met maar liefst 30 procent.’ Het nieuwe college gaat het opnieuw proberen.

Druk op Ollongren

Van Gool maakt zich zorgen over de toekomst. ‘Donderdagavond diende weer een wethouder zijn ontslag in, in Hoogeveen. Ik voorzie dat deze trend nog even gaat voortduren.’ Sommige gemeenten zullen zich genoodzaakt zien een niet-sluitende begroting in te dienen; Zuid-Holland maakte vorige week expliciet duidelijk dat de provincie wat soepeler financieel toezicht overweegt en het Interprovinciaal Overleg verzocht minister Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) begin deze week om adequate maatregelen te nemen.

Afwachten

‘Het gaat spannende gesprekken opleveren. Een college met een niet-sluitende begroting heeft toch iets uit te leggen aan de raad. Het debat in de Tweede Kamer heeft donderdag niets opgeleverd omdat minister Ollongren de onderzoeken wil afwachten, maar ik vrees dat dat voor veel colleges te laat zal zijn.’