Volledige reset in Bergen op Zoom

In de gemeente Bergen op Zoom komt een volledige reset waardoor er straks geen sprake meer is van een coalitie of oppositie. Wethouders gaan op persoonlijke titel in een college zitten dat een raadsbreed focusakkoord gaat uitvoeren. Een oplossing vinden voor de schuldenlast van ongeveer 250 miljoen euro bracht de partijen tot dit onorthodoxe besluit, aldus informateur Ad Verbogt.

U bent eigenaar van de onderwijsadviestak van Rijnconsult, maar in 2018 was u informateur in Bergen op Zoom. Nu bent u het weer, samen met voormalig wethouder en huidig raadslid Arjan van der Weegen van GBWP, de grootste partij in de raad. Wat trof u aan?
‘Twee jaar geleden hebben we de huidige coalitie gevormd van GBWP, VVD, GroenLinks en CDA. Onlangs is een wethouder burgemeester van Hilvarenbeek geworden en een andere is gevallen op een dossier. Er zijn nu drie wethouders over en geen van het CDA meer. Het vertrouwen was laag. Het college besloot te blijven zitten, maar de burgemeester gaf ons half februari ook de opdracht om binnen de partijen te kijken wat er nodig is om samen constructief verder te gaan in het belang van de gemeente. Uiteindelijk is er besloten tot een volledige ‘reset’ met een raadsbreed akkoord in wording. Men neem afstand van coalitie en oppositie en bestuurders nemen op persoonlijke titel plaats in het college, waarin zij hun expertrol pakken. Dit willen we voor 1 mei rond hebben.’

Een harde reset. Hoe kwamen de twaalf partijen in de raad (33 zetels) tot dit besluit?
‘Na ons rondje langs de fracties kwamen we tot een top 3 prioriteiten. Topprioriteit is het reduceren van de schuldenlast die tussen de 240 en 260 miljoen bedraagt. Daarnaast wil men organisatiebreed de bestuurscultuur verbeteren, dus ook de samenwerking tussen de ambtelijke organisatie, de raad en het college. En tot slot een kwaliteitsslag in de ambtelijke organisatie. Verder hadden we drie opties voorgelegd voor een nieuw college: het huidige college aanvullen of het verbreden met twee partijen of een volledige reset. We zitten in een wereldwijde crisis, maar in de gemeente is het ook crisis. De financiële problematiek raakt iedere partij. Dus: geen politieke discussie voeren, maar de zaak aanpakken, zeker de schuldenlastreductie. We zagen dat een elftal gemeenten, waaronder het dichtbij gelegen Etten-Leur, een zakencollege heeft. In opdracht van de raad worden nu afspraken gemaakt op basis van de drie prioriteiten die het college gaat uitvoeren. Dat is een taai proces en duurt langer, maar als je het voor elkaar hebt, dan heb je wel een stevige basis.’

Het was vooral de enorme schuldenlast die de partijen tot dit besluit bracht?
‘Sommige partijen hebben zelfs een artikel 12-scenario naar voren gebracht. Je kunt dit alleen maar samen oplossen, is het gevoel. Met de gemeenteraad en met goed bestuur. Het is vergelijkbaar met de invoering van de 1,5 meterregel of geen handen meer mogen geven. Een aantal weken geleden werd dat nog weggewuifd. Bij de fracties zien we nu dat het urgentiegevoel over de schuldenlast aanzienlijk hoger is dan enkele weken terug. Het reset-proces is in februari ingezet, men moest over zijn politieke schaduw heen springen. Er zijn een paar mijlpalen. Eerst zijn de hoofdlijnen vastgesteld, later komt de verdieppingsslag van het college. Er moet een college worden gevormd. En er moet een beleidskader en begroting komen. Tijdens de discussie over de inhoud van het focusakkoord vervielen partijen weer in oud gedrag. Dat hebben we benoemd. Als informateurs hebben we een deadline en een opdracht en daaraan gaan we ons houden.’

En toen bond men in?
‘Het gaat ons niet om inbinden. Vanaf het moment dat we de opdracht kregen is ons doel met alle twaalf partijen tot een akkoord te komen. Ook als een partij uitstapt of even een keer niet meedoet blijven we ze betrekken en passen we, waar nodig, het proces aan. Zo kwamen we vorige week met nieuwe scenario’s: willen jullie een traditionele formatie, geleid door de grootste partij, een interim-college of terug naar de huidige coalitie? Vorige week donderdag kwamen ze tot de conclusie dat de beste optie doorgaan met het oorspronkelijke idee is: de reset. Sinds die tijd is het urgentiegevoel er ook. De burgemeester heeft de partijen een motivatiespeech gegeven. Maandagavond hebben we twee opdrachten geformuleerd: maak uitgangspunten voor de financiële kaders, want je moet weten welke keuzes er in de basis moeten worden gemaakt. Bij de uitwerking komen tegenstellingen naar boven. Dan moet je als informateur managen: hoe kijk je aan naar de programma’s, zoals de vereniging van het sociaal domein? De tweede opdracht is de bemensing. Welke bestuurders wil men? Ze moeten passend zijn bij de problematiek, dus de drie prioriteiten. Kijk zowel binnen als buiten de gemeente. Wij verwerken de namen en kijken intussen in de markt naar geschikte kandidaten. Die leggen we langs de meetlat, we hebben competentieprofielen opgesteld, er komen twee kandidaten per portefeuille en dan geven wij advies over wat het beste team zou kunnen zijn voor de gemeente.’

En als daar heibel van komt?
‘We begrijpen dat zaken gevoelig kunnen liggen, zeker als het om bemensing van het college gaat. We hebben daarom de vergelijking gemaakt met het proces van een burgemeestersbenoeming. We hebben gedragsafspraken gemaakt en zien dat onvrede niet meer wordt geuit via sociale media. We zien op blogs en websites van partijen steeds meer betrokkenheid en urgentie bij de reset. Er is écht draagvlak aan het ontstaan. De sfeer was paar weken geleden wel anders. Nu is dat wel getemperd. Het is ook een proces met een andere aanvliegroute. Nu pas zien de partijen de consequenties in en dan moet je de achterban ook meekrijgen. De voltallige gemeenteraad mag hier trots op zijn. Nu gaan we voor een succesvolle afronding van dit reset-proces.'