‘VNG, stop herverdeling gemeentefonds’

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) moet weigeren akkoord te gaan met de herverdeling van het gemeentefonds als daar ook niet extra rijksgeld voor het sociaal domein bij komt. Die resolutie wil een groot aantal gemeenten komende maand in stemming brengen op de Algemene Ledenvergadering van hun koepelorganisatie.

Het initiatief voor de resolutie is van wethouder Jelle Beemsterboer van de gemeente Schagen. Inmiddels heeft hij een kleine veertig gemeenten bereid gevonden de oproep aan het bestuur van de VNG te ondersteunen.

Meer middelen nodig

Op 25 september houdt de VNG een digitale ledenraadpleging. Die komt in de plaats voor de in verband met de coronacrisis afgelaste ledenvergadering in juni. De resolutie vraagt de gemeenten zich uit te spreken tegen de onttrekking van middelen en de voorgestelde herverdeling van het gemeentefonds voor het sociaal domein. Tegelijk wordt het VNG-bestuur verzocht om structureel meer middelden voor het sociaal domein te bepleiten, voor alle gemeenten.

Alle gemeenten hebben volgens Beemsterboer moeite met de financiering van de jeugdzorg en de WMO sinds die taken zijn overgedragen aan de gemeenten bij de grote decentralisatieoperatie in 2015. Daarbij komt dat de extra door het rijk beschikbaar gestelde middelen voor de Jeugd na 2021 niet meer beschikbaar zullen zijn. De middelen voor Jeugd, maar ook voor de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) moeten volgens de indieners van de resolutie ‘in balans zijn met de opdracht.’

Nadeelgemeenten

Dat veel gemeenten nu in verzet komen tegen de in voorbereiding zijnde andere verdeling van het gemeentefonds, is ingegeven door een tweetal onderzoeksrapporten over de herijking die minister Ollongren in juni officieel presenteerde. Met name de herverdeling van de middelen voor het sociaal leidt tot forse nadelen voor vooral kleine en middelgrote gemeenten. De kleinste gemeenten (tot 20.000 inwoners) gaan er liefst 58 euro per inwoner op achteruit, gemeenten met 20.000 tot 50.000 euro per inwoner gemiddelde 33 euro. De grotere gemeenten (vanaf 100.000 inwoners) spinnen juist garen bij de herverdeling, de allergrootste nog het meest met gemiddeld ruim 106 euro per inwoner. ‘Deze herverdeling stelt alle gemeenten met minder dan 100.000 inwoners voor een groot financieel probleem’, aldus de wethouder van Schagen.

Onderbouwing zoek

Gemeenten worden volgens hem op deze manier tegen elkaar uitgespeeld. ‘De kleine betalen voor de grote’, zegt hij. ‘Dat zouden we als gemeenten niet moeten willen. Het budget moet omhoog.’ Uitgangspunt van het rijk is echter dat de hele herverdelingsoperatie budgettair neutraal verloopt. Het is volgens Beemsterboer zelfs nog erger, omdat er door het rijk zelfs 285 miljoen euro aan het sociaal domein wordt onttrokken. Waarom dat zou kunnen, is niet onderzocht, net zo min als is aangegeven welke taakvermindering daar tegenover staat. De onderzoeksrapporten waarop de herverdeling wordt gebaseerd rammelen in zijn ogen op nog wel meer fronten. Zo maken ze hem niet duidelijk waarom kleinere gemeenten in staat zouden zijn om nog minder middelen aan de zorg te gaan besteden. ‘En niet is onderzocht hoe de verdeling per cliënt voor de Jeugdzorg of Wmo uitpakt.’