VNG kaart bij Zalm problemen sociaal domein aan

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) bepleiten bij informateur Gerrit Zalm tegemoetkomingen door het nieuwe kabinet om bestaande problemen op het gebied van jeugd, werk en zorg op te lossen. Dat wil zeggen, samen met het rijk.

De VNG schrijft, na een eerder bezoek deze week, in een aanvullende brief aan de informateur met ‘een schone lei’ te willen beginnen met het nieuwe kabinet. Zo willen de gemeenten stabiele, voorspelbare en toereikende financiën voor de bijstand. Daarvoor is een reparatie nodig van het tekort op het macrobudget én een verdeelmodel dat beter aansluit bij de opgave die gemeenten hebben. Het beleid van het demissionaire kabinet heeft volgens de VNG voor gemeenten in 2016 geleid tot een tekort van 270 miljoen euro. Daardoor zijn negen van de tien gemeenten meer geld kwijt aan uitkeringen, dan ze van het rijk kregen. Alle gemeenten hebben daar bovendien last van, omdat gemeenten met een tekort dat groter is dan 5 procent een beroep kunnen doen op een financieel vangnet dat wordt betaald uit het macrobudget. Zonder ingrijpen gaat in 2018 om een beslag van 140 miljoen euro op het macrobudget.

Noodfonds

Zoals de VNG in een reactie op het deze week gepresenteerde onderzoek van Binnenlands Bestuur en de NOS over de tekorten de jeugdzorg al aangaf, is het de wens om te komen tot een zogeheten Transformatiefonds Sociaal Domein. Dat noodfonds zal niet worden ingezet om tekorten van gemeenten te dekken, maar moet worden gezien als een impuls voor de transformatie sociaal domein in gemeenten. Ook het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zou voor instelling van zo’n fonds zijn. Vorm en werkwijze worden momenteel uitgewerkt, waarbij het model van de Transitie Autoriteit Jeugd als voorbeeld wordt gezien. Inmiddels is afgesproken om voor de jaren 2018 tot en met 2020 18 miljoen euro per jaar vanuit de integratie-uitkering te reserveren als voeding voor het fonds.

De VNG heeft aangegeven dat er dan wel sprake moet zijn van cofinanciering en matching van dat bedrag door het rijk. In het laatste bestuurlijk overleg tussen het kabinet en de koepelorganisatie is aangegeven dat de eventueel vrij te vallen middelen van de Transitie Autoriteit Jeugd daar onderdeel van zijn. ‘Het is echter onduidelijk of dit voldoende middelen zullen zijn voor de matching. Er is geconcludeerd dat het aan een nieuw kabinet is om te besluiten over extra middelen van rijkswege voor het transformatiefonds’, aldus de VNG.

Loonsverhoging

Verder vraagt de VNG aandacht voor de gevolgen van een wijziging in de loonschalen van huishoudelijke hulpen. Gemeenten zijn in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) verantwoordelijk voor huishoudelijke hulp. De VNG heeft gesteld dat die loonsverhoging in relatie tot recente afspraken grote financiële gevolgen heeft voor gemeenten. De  inschatting is dat het daarbij gaat om 120 tot 200 miljoen euro extra per jaar. Het huidige kabinet kan daarvoor geen oplossing bieden.

Onvoldoende compensatie

Een groot financieel probleem vormt het niet indexeren van de integratie-uitkering die gemeenten ontvangen voor bekostiging van hun taken op het gebied van jeugd, werk en zorg. Die uitkering is gerelateerd aan de indexatie van het Budgettair Kader Zorg. Die indexatie fluctueert per jaar en is momenteel 3,2 procent. VWS bood een lagere indexatie, maar de VNG gaat daar niet mee akkoord. Het belangrijkste discussiepunt is de mate waarin VWS het criterium 'overige groei jeugd'  compenseert. Het CPB bleek over onvoldoende kwalitatieve gegevens te beschikken om die overige groei te kunnen ramen en vervolgens is de overige groei op 0 gezet. De VNG stelt dat daarmee de groei jeugd onvoldoende wordt gecompenseerd.