TTIP vormt zowel gevaar als kans voor gemeenten

Bezorgde burgers zien TTIP, het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag TTIP met angst en beven tegemoet. Nederlandse lokale overheden wachten intussen gelaten af. Onverstandig, zo vinden Nederlandse europarlementariërs: een eventuele ISDS-clausule in het verdrag en een verwachte economische groei in bepaalde sectoren zorgen voor grote gevolgen.

Gemeenten en TTIP
VNG, IPO, maar ook gemeenten en provincies hadden enkele weken geleden geen antwoord op de vraag wat mogelijke gevolgen van TTIP voor lokale overheden zijn. Volgens diverse europarlementariërs doen zij er goed aan om de ontwikkelingen alsnog te volgen, ook al is inspraak op de besluitvorming uitgesloten. De echte hete aardappel bij de onderhandelingen tussen Europa en Amerika lijkt vooral het ‘Investor-State Dispute Settlement’ (ISDS) te zijn. Een clausule in internationale handelsverdragen die de investeerder het recht geeft om zelfstandig een arbitragezaak tegen de overheid in een ander land aan te spannen, buiten de nationale rechters om. Bij een door de overheid genomen besluit kunnen Amerikaanse bedrijven Nederlandse overheden aanklagen wanneer ze het niet eens zijn met beslissingen en er zo een schadevergoeding uitslepen.

Bedreiging voor de democratie

Europarlementariër Anne-Marie Mineur (SP), commissielid internationale handel is fel tegenstander van TTIP en vreest de ISDS-clausule. De macht die Amerikaanse bedrijven krijgen om nationale en lokale overheden voor een arbitrage te laten komen bij een politiek besluit, vindt zij een bedreiging voor de democratie. ‘Er is door eurocommissaris Malmström een alternatief model van ISDS voorgesteld met een permanent hof van arbitrage, waarmee de arbiter middels een gedragscode onafhankelijk moet worden gehouden, maar feit is dat Amerika niet geïnteresseerd is in zo’n hof en dat deze nog steeds betaald wordt door de investerende landen.’

ISDS in context
Marietje Schaake (D66), schaduwrapporteur bij de onderhandelingen, lijkt het juist een goed idee om met het verdrag de samenwerking met de Verenigde Staten te verstevigen. De ISDS-clausule is er om een gang naar de nationale rechter te voorkomen, vertelt Schaake. ‘In sommige landen, zoals Roemenië, is nog altijd veel corruptie en Amerikaanse investeerders zijn bang dat ze daar geen eerlijk proces krijgen.’ Volgens Schaake worden er over ISDS veel beweringen gedaan die niet kloppen. ‘Investeerders en overheden moeten er samen proberen uit te komen. Pas als er een geschil is, wordt er gebruik gemaakt van ISDS. Die geschillen zijn minder talrijk dan nu wordt voorgehouden in de media. ISDS is eerder een soort verzekering voor investeerders in landen waar er geen goed rechtssysteem is.’ Een speciaal hof voor handelsverdragen zoals eurocommissaris Malmström voorstelt in plaats van een arbitrage, lijkt Schaake onrealistisch. ‘Een permanent hof dat zit te wachten op zaken die vermoedelijk nauwelijks voor zullen komen. Wat moeten zij gaan doen met hun tijd? Het idee is fantastisch, maar er hangt een flink kostenplaatje aan. Ik denk niet dat er zoveel zaken zullen zijn. Het is belangrijk om zo’n ISDS-clausule in de juiste context te zien.’

Kansen voor de regio

Wim van de Camp (CDA) denkt niet dat gemeenten en provincies, die via ISDS aangeklaagd kunnen worden, zich zorgen moeten maken. ‘Die ISDS-clausule is niet zo’n probleem. Daar komen Amerika en Europa uiteindelijk wel uit, vermoed ik. Er liggen vooral mooie kansen voor gemeenten en regio’s: neem bijvoorbeeld Helmond, waar een geavanceerde auto-industrie gehuisvest is. Er kan flink bespaard worden als de veiligheidseisen van auto’s in de continenten op elkaar afgestemd worden. Voor een provincie als Brabant met zijn technologie en veehouderij is het sowieso goed om handelsverdragen in de gaten te houden. Het kan de lokale economie een enorme stimulans geven waardoor er banen ontstaan. Zeker in kernen met grote specifieke bedrijfstakken. Het verdient meer aandacht dan er nu wordt gegeven.’In een gemengd verdrag waarbij naast de EU ook nationale parlementen hun toestemming moeten geven voor een akkoord ziet Van de Camp wel iets. Of dat inderdaad gaat gebeuren is afwachten. ‘Dan moet het wel onmiddellijk in werking gaan. We gaan er niet nog zeven jaar op wachten.’
 

Lees in Binnenlands Bestuur nummer 12 de uitgebreide versie van dit verhaal met reacties van andere parlementariërs zoals die van Hans van Baalen en Agnes Jongerius.