Samsom: samenwerking in EU sleutel tot succes

Voor gemeenten kan Brussel een bron van subsidies en kennisuitwisseling zijn. Niet elke gemeente maakt daar werk van. ‘Wat ik zo graag zou willen, is dat gemeenten zich interesseren voor wat er elders in Europa gebeurt’, zegt EU-kabinetschef Diederik Samsom.

We hebben een gat in onze begroting, kunnen jullie helpen een subsidie aan te vragen? Vaak krijgt het team dat voor de gemeente Utrecht EU-projecten ontwikkelt, die vraag, zegt Roel Massink die met een team van negen mensen EU-subsidies voor de Domstad probeert binnen te halen. ‘Maar dat is nooit het juiste uitgangspunt. Europese projecten doe je om te leren, en met partners in je stad en daarbuiten om innovatieve aanpakken en ontwikkelingen mogelijk te maken’, vertelde Massink onlangs op het Binnenlands Bestuur-congres Succes met Europa.

Kennis ontbreekt
Massink adviseert gemeenten die willen starten met Europa om vooral  gebruik te maken van netwerken. Utrecht is bijvoorbeeld aangesloten bij Eurocities, een netwerk voor middelgrote steden. Er zijn ook andere organisaties zoals Eurotowns, vanaf 50.000 inwoners, en Energycities dat zich uitstrekt tot in Georgië en het Midden-Oosten. Maar vooral kleinere gemeenten hebben niet de menskracht om EU-subsidies aan te vragen, zo bleek tijdens het congres: ze hebben vaak geen subsidie-experts die projectplannen schrijven. Veel ambtenaren moeten het aanvragen van EU-subsidie naast hun bestaande baan doen. Het gevolg: veel avonden en weekenden doorwerken om de programma-eisen te doorgronden en de aanvraag rond te maken en het project te managen.

Europees Herstelplan
Het ontbreekt gemeenten, en wederom vooral de kleinere, niet alleen aan menskracht maar ook aan voldoende kennis. ‘De samenvatting is: geen idee’, zegt Diederik Samsom, kabinetschef van vice-president Frans Timmermans van de Europese Commissie in een reactie daarop. Tegelijk zijn veel opdrachten gezamenlijke opgaves, ook voor decentrale overheden, benadrukt hij, die we alleen gezamenlijk kunnen oplossen. ‘Voorbeelden zijn migratie, energie, klimaat, natuur, aangeduwd door regels vanuit Europa en ook aangeduwd door fondsen. Maar Nederland heeft te vaak een houding dat we het wel alleen kunnen’, meent Samsom. Als voorbeeld noemt hij het Europees Herstelplan: er ligt 6 miljard euro klaar in Brussel als Nederland een coronaherstelplan inlevert. Maar het huidige demissionaire kabinet vond dat lang geleden al een zaak voor de nieuwe regering, waarvan de formatie op zijn zachtst gezegd niet erg vlot verloopt. Inmiddels heeft de Europese Commissie ons land hartelijk uitgenodigd om in 2022 wel een plan in te leveren.

Binnenhalen subsidie
Samsom: ‘Wat ik zo graag zou willen, is dat gemeenten zich interesseren voor wat er elders in Europa gebeurt, op zoek gaan naar andere gemeenten om daar te kunnen leren, op het platteland van Bulgarije, of Kroatië, of Polen, of Spanje of Portugal. Daarvoor bieden we in Brussel de mogelijkheden. Op die bron van informatie zou je je moeten richten en daar wordt je gemeente beter van.’

Utrecht, dat al jaren de grachten gebruikt om de horeca te bevoorraden, kan dan leren van vervoer over water in andere landen. ‘En andere landen kunnen leren van die brisant gave fietsenstalling die onder het station is gebouwd’, zegt Samsom. Die stalling bij het Utrechtse Centraal Station is de grootste ter wereld. Er passen 12.500 fietsen in. ‘Dat is beter dan het binnenhalen van de snelste en goedkoopst mogelijke subsidiestroom.’

Massa maken
Schaal is sowieso belangrijk om projectplannen te maken en subsidies binnen te halen, aldus Gert Jan Koopman, directeur-generaal Budget van de Europese Commissie. Hoewel de Europese Commissie er alles aan probeert te doen om de administratieve lasten te verlagen, kennen fondsen nog steeds een zware verantwoording. Met een grotere schaal kun je die lasten verdelen en dus de vaste kosten van een aanvraag verlagen, redeneert hij. En zijn advies is die schaal binnenlands eerst op te voeren door lokaal partners te zoeken. ‘Het heeft weinig zin in je eentje in Brussel te shoppen.’

In september en oktober heeft Binnenlands Bestuur een serie masterclasses gepland over subsidies. Het programma staat op succesmeteuropa.nl.