Samenwerking gemeenten verlaagt uitgaven zelden

Gemeentelijke samenwerking wordt vaak gezien als een middel om kosten te besparen. Nieuw onderzoek wijst uit dat uitgaven er meestal niet door worden verlaagd.

Uitgaven verhoogd
Het onderzoek van het Groningse Coelo naar de doelmatigheid van gemeentelijke samenwerking is vandaag gepresenteerd in ESB. Coelo-directeur Maarten Allers en onderzoeker Tom de Greef stellen daarin vast dat samenwerking tussen gemeenten in de periode 2005–2013 niet heeft geleid tot lagere uitgaven. ‘Bij zowel kleinere als grotere gemeenten lijkt samenwerking de uitgaven juist te hebben verhoogd’, aldus de onderzoekers.

Scherp contrast

Ze tonen aan dat de mate van samenwer­king geen onderscheidende invloed heeft op de hoogte van de uitgaven van een gemeente. Die bevinding staat in scherp contrast tot het bestaande beeld dat samenwerking – en dan vooral wat betreft kleine gemeenten – zou moeten resulte­ren in kostenreductie. Ook het inbouwen van een vertraging van een of twee jaar leidt niet tot enig effect van de samenwerking op de uitgaven.

Dienstverlening

Ook voor de hypothese dat samenwerking zou leiden tot betere dienstverlening is door Allers en De Greef geen onderbouwing gevonden. De uitkomsten komen overeen met die van onderzoek naar de financiële effecten van gemeentelijke herindeling. Ook daar is geen meetbaar effect op uitgaven of voorzieningen­niveaus.

Alleen bij belastinginning levert samen­werking besparingen op, maar die zijn volgens hen niet zichtbaar op het niveau van de totale gemeentelijke uitgaven. De uitgaven die samenhangen met belastinginning maken echter amper 0,4 procent uit van de totale uitgaven van een gemeente. ‘Mis­schien verklaart dat waarom er geen effect zichtbaar is van belastingsamenwerking op de totale gemeentelijke uitgaven.’

Sociaal domein

Volgens hoogleraar Allers zijn de onderzoeksresultaten relevant voor beleidsmakers omdat kostenbespa­ring vaak wordt aangedragen als een belangrijke reden om te gaan samenwerken. Een andere reden voor samenwer­king is dat gemeenten soms te klein zijn om bepaalde taken zelfstandig uit te voeren. ‘Het is dus belangrijk om voor­zichtig te zijn met het inboeken van besparingen, want die zullen sterk afhangen van de gebruikte productietechniek. Bij kapitaalintensieve diensten als belastinginning zijn de besparingsmogelijkheden door opschaling het grootst. In het sociale domein is het bestaan van schaalvoordelen ech­ter twijfelachtig’, aldus de onderzoekers.

8 miljard

In de periode 2005–2013 stegen de gemeentelijke uitgaven via samenwerkingsver­banden van 1,8 naar bijna 8 miljard euro per jaar. Gecor­rigeerd voor inflatie is dat een verviervoudiging.