‘Rekenkamers moeten andere koers varen’

Het thema duurzame energie is hot, maar lokale rekenkamers lijken er nagenoeg blind voor te zijn. Bovendien is de productie van rekenkamers aan de lage kant.

Dat is de conclusie van Lysias Advies in het onderzoek naar de effectiviteit en relevantie van rekenkamers in Nederland. Voor het onderzoek doken Charlotte van Vught en Piet Vriend in 294 rekenkameronderzoeken van de 41 grootste gemeenten.

IBP onderbelicht

Zo onderzochten ze in hoeverre rekenkamers aansluiten bij de opgaven van het Interbestuurlijk Programma, IBP. ‘We zagen dat vrijwel alle maatschappelijke thema’s uit het IBP nog sterk onderbelicht zijn. En dat is opvallend, want dat zou juist een leidraad moeten zijn, aangezien het rijk, provincies, gemeenten en waterschappen gezamenlijk daaraan willen werken.’

Sociaal domein
Bijna een kwart van alle rekenkameronderzoeken gaat over het sociaal domein. Logisch, gezien de ontwikkeling van het takenpakket van gemeenten. Maar dat de andere onderwerpen uit het IBP nog niet zijn doorgedrongen tot de onderzoeksagenda van rekenkamers is volgens Van Vught verrassend. ‘Zo is het thema duurzame energie nog onvoldoende vertegenwoordigd. En als rekenkamers willen kiezen voor onderwerpen die in de toekomst relevant zijn, doen ze er verstandig aan om naar het IBP te kijken’, stelt zij. ‘Een rekenkamer kan een significante bijdrage leveren aan het maatschappelijke gesprek, mits het onderzoek zich richt op maatschappelijk relevante vragen.’

Lage productiviteit

De onderzoekers viel het daarnaast op dat de productiviteit van rekenkamers sterk verschilt en dat de algemene productiviteit met gemiddeld 1,8 onderzoeken per jaar laag is. Wel zijn er grote verschillen waar te nemen. De vijf kleinste gemeenten doen gemiddeld 1,3 onderzoeken per jaar, de vijf grootste gemiddeld 3,6 onderzoeken. Mogelijk is een verruiming van de budgetten een oplossing voor dit probleem, maar ook los daarvan kan de effectiviteit en efficiëntie volgens de onderzoekers toenemen als lokale rekenkamers meer leren van en aansluiting zoeken bij elkaar. ‘Wat ons opvalt is dat veel rekenkamers in de afgelopen jaren naar dezelfde thema’s onderzoek hebben gedaan. Er zijn bijvoorbeeld 71 onderzoeken gedaan naar ongeveer dezelfde onderwerpen binnen het sociaal domein. De vraag is of dit een efficiënte en effectieve manier is om de schaarse middelen van de rekenkamers in te zetten? Door de krachten te bundelen – samenwerking tussen rekenkamer – en meer af te stemmen kunnen we voorkomen dat in de aankomende periode hetzelfde gaat gebeuren met onderzoeken naar duurzaamheid en de energietransitie’, aldus de onderzoekers.