Pleidooi voor regionale grondbank

Er moet een regionale grondbank komen waar gemeenten hun overtollige bouwgronden kunnen onderbrengen. Naar rato van de inbrengwaarde krijgen gemeenten er aandelen voor terug.’

Al enige jaren is er in Nederland sprake van een overaanbod van vele miljoenen vierkante meters bouwgrond voor onder andere bedrijventerreinen. Hoewel de vraag naar grond en bedrijventerreinen is afgenomen, weigeren veel gemeenten ze van de balans te halen en hun verlies te nemen. Provincies zouden sturend kunnen optreden, maar doen dat vaak niet. Volgens het rapport Grond, Geld en gemeenten van de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) hebben ze last van slappe knieën als het gaat om het nemen van een regierol inzake het afstemmen van vraag en aanbod.

Een oplossing zou volgens de Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN) kunnen zijn om als gemeenten de handen ineen te slaan en gezamenlijk een grondbedrijf of –bank op te richten. Door de honderden tot duizenden hectaren overtollige gronden en bedrijventerreinen bij gemeenten weg te halen, wordt financiële ademruimte gecreëerd voor diezelfde gemeenten. Het vastgoedfonds zou vervolgens 10 à 20 jaar de tijd krijgen om een nieuwe of andere bestemming voor die gronden te vinden. Mogelijk wordt het landbouwgrond, mogelijk krijgt de grond alsnog een bestemming als bedrijventerrein en delen de gemeenten in de opbrengst.

Lichtend voorbeeld is Ierland. De financiële crisis stortte dat land in 2008 in een serieuze recessie. Bedrijven investeerden niet meer – of erger nog, ze trokken zich terug. Een van de gevolgen was dat veel gemeenten massaal met duur aangekochte bouwgrond bleven zitten. Omdat de verliezen voor de afzonderlijke gemeenten te groot waren, besloten ze een gemeenschappelijke vastgoedbank op te richten, een zogeheten Bad Bank. Op die manier werd niet alleen de pijn gedeeld, maar ook een gezond perspectief gecreëerd.

Zware molenstenen
In Nederland zouden gemeenschappelijke grondbedrijven kunnen worden opgericht die bijvoorbeeld op hetzelfde schaalniveau zouden werken als de regionale ontwikkelingsmaatschappijen: per regio dus, maar dan onder toezicht van het rijk. De bank verlost gemeenten van hun zware molenstenen in de vorm van onverkochte grond. Het idee is om het schatten van de waarde van de in te brengen gronden, voor rekening te laten komen van onafhankelijke taxateurs. Op die manier kunnen de aandelen evenredig worden verdeeld. Op de korte termijn kost dat gemeenten wellicht directe opbrengst, maar op de lange termijn heeft het naar verwachting een gezond effect op de begroting van de gemeenten.

Tegelijkertijd is volgens SKBN-voorzitterTheo Föllings de Nederlandse economie ermee geholpen. ‘Wat we zien, is dat de vraag naar bedrijventerreinen differenter wordt: ondernemingen willen verschillende omgevingen. Daar is op lokaal niveau vaak geen oog voor, maar op regionaal niveau zou je die vraag beter kunnen accommoderen’, zegt hij. Dat dat accommoderen nu niet – of niet snel genoeg – gebeurt remt de groei van de economie en dus ook de werkgelegenheid. Een betere afstemming tussen vraag en aanbod zou volgens hem een extra economische groei van 0,2 procent kunnen betekenen.

Het streven is op korte termijn een ‘commissie van wijzen’ te formeren, die de vorming van een of meerdere regionale grondbedrijven vlot gaat trekken. Een van de voorstanders van een regionale grondbank is Henry Meijdam, voorzitter van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Per 1 januari gaat de VVD-bestuurder aan de slag als nieuwe directeur van het Interprovinciaal Overleg, IPO. Met één grondbedrijf kan de overheid volgens Meijdam effectiever opereren en is het één partij ten opzichte van derde aanbieders.