Overheid kan tot 22 miljard besparen
Als de overheid in de publieke dienstverlening tegen dezelfde kostprijs zou werken als in 2000, dan waren de kosten nu 17 miljard euro lager. Marktconforme efficiëntieontwikkeling kan zelfs tot 22 miljard besparen. Dat blijkt uit onderzoek van Roland Berger Strategy Consultants.
Verbazing groeide alleen maar
De rekensom was eigenlijk ontstaan uit verbazing, zegt partner Arnoud van der Slot over het ongevraagde advies dat donderdag aan de Tweede Kamer is aangeboden. ‘Vorige zomer zijn we eens gaan kijken naar begrotingstekorten. We vonden dat de overheidsuitgaven in elf jaar tijd met 62 procent was gestegen naar 300 miljard.’ Dat kost jaarlijks 0,4 procent economische groei. ‘Voor mij was dat contrair aan het beeld wat ik uit de pers opdeed. We zijn er steeds verder ingedoken en onze verbazing groeide met de dag.’
Deskundigen waren niet verbaasd
Dat was zelfs zodanig dat de onderzoekers besloten hun bevindingen voor te leggen aan specialisten in de politiek. ‘We wilden dat ze ons op fouten gingen wijzen. We vroegen onder meer Raymond Gradus, hoogleraar overheidsfinanciën en directeur van het wetenschappelijk instituut van het CDA, naar zijn mening. De cijfers klopten, maar zij waren niet verbaasd.’ De onderzoekers wilden de ui afpellen om te ontdekken waar de toename van de uitgaven nu vandaan kwam. De uitgaven die volledig gedreven zijn door politieke keuzes lieten ze achterwege. ‘Het ging niet over politiek, maar wel over productiviteit.’
Groei inkoop- en loonkosten
De oorzaken van de stijging liggen in de vraag en de kostprijs, niet of nauwelijks in de kwaliteit van de dienstverlening. Buiten de zorg verbetert de kwaliteit van de dienstverlening objectief nauwelijks en in de ogen van de burger blijft de kwaliteit gelijk of neemt zij zelfs af, blijkt uit het onderzoek. De relatieve kostprijs bij overheden is gestegen door afname van productiviteit en groei van inkoop- en loonkosten boven de inflatie. Met de kostprijs van 2000 gecorrigeerd voor inflatie waren de kosten nu 17 miljard lager geweest en indien de marktsector was gevolgd, waren de lonen nog meer gestegen én de kosten zelfs 22 miljard lager. Conclusie is dat de productiviteit van de overheid afneemt.
We missen structurele sturing
En verbetering is mogelijk, stelt Van der Slot. ‘We missen structurele sturing op efficiëntie en productiviteit en het ontbreekt ons ook aan monitoring en verantwoording aan de achterkant. Het apparaat is er simpelweg niet op ingericht om daar sturing aan te geven. Verder adviseren we specifieker te kijken naar waar de kostprijs is gestegen.’ Het is ook niet per se zo dat ambtenaren langzamer zijn gaan werken. ‘Kijk naar de zorg. Daar is de administratieve regeldruk juist erg toegenomen.’ Over het niveau van de productie van 2000 doen de onderzoekers geen uitspraak. ‘We praten alleen over de “delta”, het verschil tussen toen en nu. De productiviteit is meestal gedaald, behalve in de zorg.’
Absolute overheidsuitgaven nooit verlaagd
Aan loonstijgingen en inkoop wordt 40 miljard besteed, aan de gehele overheid 300 miljard, vertelt Van der Slot. ‘Je moet daar veel dieper op ingaan. Wat is er gebeurd? Start dus een vervolgonderzoek en stel die sturing in.’ Het rapport stipt aan dat de absolute overheidsuitgaven nooit zijn verlaagd. Een stringent programma om kostenbesparingen en productiviteitswinst te behalen is volgens de onderzoekers dus nodig. Daarvoor zijn een goede voorbereiding en implementatie cruciaal. Ook het creëren bewustzijn bij politici zelf helpt. ‘Bewustzijn van de impact van hun vragen. Die leiden meestal niet tot simplificering. Dat moet goed tegen het licht worden gehouden door bijvoorbeeld een impactanalyse van het indienen van een motie. Het gaat erom er besef van te krijgen. Dat geldt ook voor andere basisprocessen.’
Apolitiek platform moet besparingen monitoren
Een heldere programmatische aanpak om dit allemaal voor elkaar te krijgen moet door een apolitiek platform worden aangestuurd. ‘Het is in Nederland inderdaad nog nooit gelukt om de uitgaven naar beneden te krijgen. Waarom zou het nu wel moeten lukken? Kijk eerst eens naar de programma’s uit het verleden. Die gaan altijd over vier jaar en hebben een langzame aanloop. In jaar vier, vlak voor de verkiezingen, moeten de echte besparingen zichtbaar worden, maar vaak valt het kabinet al in jaar drie. Je moet die cyclus dus veranderen en zorgen dat een programma niet aan een regeerperiode is gebonden. Denk als een fabriek. Je moet dat ergens anders beleggen dan bij regeringspartijen. Een onafhankelijke, apolitieke platform zou dat moeten monitoren.’
Reactie op dit bericht
U zegt: "Als de begrotingen van alle overheden nu eens worden doorgelicht door een groepje gewone weldenkende mensen, die bij de onderscheidene posten eenvoudig de vraag kunnen stellen naar de opportuniteit en de doelmatigheid daarvan, zal dit zeker leiden tot herbezinning op de uitgaven."
Dit is precies wat democratie doet, een groepje gewone weldenkende amateurs die controleert. We zien het resultaat....
Sinds jaar en dag wordt er door “de overheid” op alle niveaus onnoemelijk veel geld verspild. Dit is het gevolg van politiek en ambtelijk hobbyisme en van mismanagement, veroorzaakt door incompetentie en bureaucratie. Denk maar eens aan de vele automatiseringstrajecten bij de belastingdienst en bij de politie, die volledig zijn mislukt. En aan de enorme investeringen op het gebied van de ontwikkelingssamenwerking in projecten die - voorspelbaar - op niets zijn uitgelopen. En aan subsidies die aan de meest onzinnige en onnodige projecten worden verstrekt; voortkomend uit idealistisch - doch veelal niet realistisch gebleken - gedachtegoed. Dit is maar een kleine greep uit een grote hoeveelheid voorbeelden waarmee jaarlijks per saldo miljarden euro’s aan belastinggeld worden verkwanseld.
Ook in de gezondheidszorg kunnen de kosten aanmerkelijk worden teruggedrongen als niet meer wordt gewerkt vanuit het belang van de portemonnees van de dokter en van de farmaceutische industrie en als niet de administratieve organisatie van de zorginstelling centraal staat, maar als de focus is gericht op de patiënt.
In het onderwijs kunnen eenvoudig bezuinigingen worden gerealiseerd door niet steeds allerhande vernieuwingen en veranderingen door te voeren. Vanaf de jaren zestig is het onderwijs voortdurend in beweging geweest en wat heeft dit ons per saldo gebracht?
Als de begrotingen van alle overheden nu eens worden doorgelicht door een groepje gewone weldenkende mensen, die bij de onderscheidene posten eenvoudig de vraag kunnen stellen naar de opportuniteit en de doelmatigheid daarvan, zal dit zeker leiden tot herbezinning op de uitgaven. Lees: zal dit onvermijdelijk moeten leiden tot het schrappen van allerlei onzin-uitgaven. Cut the crap.
Deze ingrepen zullen de miljarden aan bezuinigingen opleveren die nodig zijn om het begrotingstekort te reduceren. En mogelijk leidt dit zelfs tot een structurele verlaging van de inkomstenbelasting. De pijn hoeft dus niet bij de burgers te worden gelegd, maar gewoon bij de overheid zelf. Bovendien kunnen we dan met minder ambtenaren volstaan, hetgeen de regering immers in haar doelstellingen heeft opgenomen. Dat lijkt mij toch een aantrekkelijke gedachte. Ik meld mij aan voor het apolitieke platform. Mijn achternaam zit daar al in verpakt ;-) Wie volgt?
De overheid moet terug naar haar corebusiness; zorgen dat het met de maatschappij en haar burgers goed gaat en dan niet een selecte groep, maar breed.
De overheid moet van haar zware onderkinnen af!
Je kunt daarin productief zijn als de wijze waarop de taak moet worden uitgevoerd helder is en de taakuitvoering zich daartoe beperkt.
Dit veronderstelt heldere wetgeving die goed is door vertaald naar uitvoering en sturing die sub-optimalisaties tegen gaan. Dienstverlening wordt dan beperkt tot wat de wet en regel voorschrijven.
Op al deze aanname zijn vele opmerkingen te maken. Daaruit zal blijken dat aan geen van de voorwaarden wordt voldaan. Bedenk ze zelf maar. Maar een ding is duidelijk de huidige politiek leidt tot verder complexer worden van wetgeving, vervaging van de uitvoeringswijze (ruim te interpreteren) met een uitvoering die ook vaak politiek getint is en daarmee niet onafhankelijk.
Daarmee is de productiviteitsvermindering in het afgelopen decennium denk ik wel verklaard.
Bij de uitvoering van oveheidstaken gaat het geregeld mis. Het vreemde is dat vaak dezelfde problemen terug komen en ook nog eens vaak in een verergerde vorm.
Het grappige is, dat het systeem zelf nooit ter discussie wordt gesteld. Bijna alle reacties geven het zelfde beeld: betere uitvoering van de regels, meer controle, meer regels, betere bezetting, meer IT maatregelen etc. Oftewel meer van hetzelfde.
Als de overheid niet in staat is een taak uit te voeren, moet je het ook weghalen bij de overheid. Daarmee voorkom je tekorten, nadelen en misbruik.
Het leuke is dat de overheidstekorten ook kleiner worden. Dan hoef je ook minder te bezuinigingen.
De keerzijde is alles privatiseren, en we weten allemaal hoe slecht dat is afgelopen (bewijs en voorbeelden te over): alles wordt daardoor slechter en duurder (logisch); maar die EXTRA kosten zijn daar vast niet tegenover gesteld.
Structurele sturing (of bedoelen ze bedrijfsmatige sturing) is niet mogelijk, maar ja dat is logisch, dan moeten we de democratie afschaffen, maar dat gaat ook niet gebeuren. Overigens zien we ook steeds vaker dat zelfs bedrijven steeds minder met een langetermijnvisie bezig zijn...
Ruim 20 jaar verzelfstandiging/privatisering door de overheid is hoofdzakelijk 'cost driven' geweest, immers gericht op bezuinigen.
Daarbij is consequent de vanzelfsprekende basispremisse buiten beschouwing gelaten dat de dienstverlener winst wil maken. Hetgeen de geplande bezuiniging ten dele - zo niet geheel - teniet zal doen. Hetgeen in de semipublieke sector - o.a. zorg, huisvesting en beheer publieke ruimte - overduidelijk is.
Tel daarbij op de gebrekkige regievoering/opdrachtgeverschap en het issue is compleet. De oplossingsrichting is daarmee echter even duidelijk.