Opheffen ongelijkheid in lokaal bestuur kost miljoenen

Het kabinetsplan voor het creëren van eenheid in de rechtspositie voor burgemeesters, wethouders en raadsleden kost gemeenten structureel miljoenen euro’s meer. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wil dat het rijk dat geld bijpast.

Dat geeft de VNG minister Ollongren van Binnenlandse Zaken als reactie op het (concept)besluit harmonisatie rechtspositie decentrale politieke ambtsdragers. In het conceptbesluit kondigt het kabinet diverse maatregelen aan. Zo worden verschillen in systematiek, hoogte van bezoldigingsbedragen en onkostenvergoedingen – die vaak historisch zijn gegroeid – vervangen. Centraal daarbij staat de rechtspositiebepalingen zoveel mogelijk verplichtend vast te stellen, keuzebepalingen te beperken, vaste absolute bedragen te hanteren, differentiatie tussen decentrale overheden te voorkomen en afgewogen en gemakkelijk uitvoerbare regelingen te formuleren. De bundeling van zeven afzonderlijke besluiten naar één rechtspositiebesluit is de laatste stap in dat proces.

Hogere loonkosten

In de reactie, die over het algemeen positief is, wijst de VNG op enkele ongewenste gevolgen van het conceptbesluit. Zo werken de voorgestelde wijzigingen kostenverhogend voor de gemeenten. Dat komt onder meer door het hanteren van vaste bedragen in plaats van procentuele toelagen voor politieke ambtsdragers. Door het loslaten van de procentuele toelagen, zullen de loonkosten voor de politieke ambtsdragers volgens de gemeentekoepel ‘substantieel hoger’ worden. ‘Nu de procentuele toelagen zijn losgelaten en zijn vervangen door absolute bedragen zullen kleinere gemeenten financieel zwaarder geraakt worden dan de grotere gemeenten,’ aldus de VNG  ‘Dan willen wij ook weten uit welke bron gemeenten deze structureel hogere kosten moeten betalen’, aldus de VNG.

13 miljoen

De wet schrijft immers voor dat het rijk de kosten voor gemeenten door het wijzigen van wet en regelgeving in beeld moet brengen en moet aangeven hoe gemeenten deze kosten moeten opvangen. Zo’n onderbouwing mist de koepelorganisatie. Zelf berekende de VNG dat de extra kosten op macroniveau – dus voor alle gemeenten samen – ongeveer 13 miljoen euro bedragen. Omdat de bestuurlijke afspraak was dat de harmoniseringsoperatie voor gemeenten budgetneutraal zou verlopen, wil de VNG dat het rijk dat geld bijpast.

Verhuiskosten wethouder

In de reactie wijst de VNG ook nog op een andere onvolkomenheid. Volgens een ook in de maak zijn wetsvoorstel (Verruiming woonplaatsvereiste voor wethouders) hoeft een wethouder, net als een burgemeester, zich niet binnen een kalenderjaar na benoeming te vestigen in de gemeente waar het ambt wordt vervuld: de gemeenteraad krijgt de ruimte om bijvoorbeeld voor de gehele zittingsperiode van 4 jaar een ontheffing te verlenen. Als dat wetsvoorstel straks ingaat, zal er volgens de VNG vaker sprake zijn van het tijdelijk betrekken van een woning in de gemeente waarin men is benoemd. De daarmee gepaard gaande hogere verhuiskosten kunnen in dit geval meerdere keren ten laste van de gemeente komen. In het harmoniseringsvoorstel staat echter dat het voor een wethouder niet mogelijk is om de verhuiskosten ten laste van de gemeente te brengen, terwijl een burgemeester daar meerdere malen gebruik van kan maken.

Opheffen ongelijkheid

‘Vanuit het oogpunt van uniformering en eenduidigheid adviseren wij de ongelijkheid tussen burgemeesters en wethouders voor wat betreft de verhuiskostenregeling op te heffen en voor beide groepen dagelijks bestuurders eenmalig de verhuiskostenvergoeding te verstrekken of ook een grondslag te maken waardoor wethouder ook meerdere malen een verhuiskostenvergoeding kunnen ontvangen’, aldus de VNG.