Nieuwe kans op EU-subsidies vanaf 2021

Door het Brexit-gedoe duurt het nog wel even voordat de precieze omvang van de Europese meerjarenbegroting duidelijk wordt voor de periode 2021-2027. Stilzitten is het slechtste wat provincies en gemeenten kunnen doen. ‘Zet vast zoveel mogelijk projecten klaar’, adviseert Economische Zaken.

In de nu nog lopende periode haalde Nederland tot dusver 4,7 miljard euro aan Brussels geld binnen. Van dat totaal subsidiebedrag kwam ruim een half miljard bij de decentrale overheden terecht. Met de nieuwe programmaperiode van zeven jaar voor de boeg, is de vraag waar en voor hoeveel geld er dan kansen voor ze liggen.

Op hoofdlijnen blijft veel hetzelfde, al vinden er beperkt wat verschuivingen plaats. Zo komt er (nog) meer geld voor innovatie en energietransitie, alsook voor migratie en integratie. Met name het Horizon 2020-fonds (straks Horizon Europe genoemd) groeit fors: van 70 naar 100 miljard euro. Voor Nederland is dat belangrijk, want in de huidige periode was die pot goed voor bijna 60 procent van al het Brusselse subsidiegeld dat deze kant op vloeide, ruim 3 miljard euro. Met een stijging van ruim 40 procent van het Horizon-budget, nemen de kansen voor Nederlandse aanvragers navenant toe.

Laagdrempelige projecten
Op sociaal en maatschappelijk terrein komt er veel meer geld voor integratie beschikbaar. Ingezet wordt op laagdrempelige projecten in combinatie met scholing. Vooral voor gemeenten met een bijvoorbeeld een azc op hun grondgebied of die veel vluchtelingen hebben gehuisvest biedt dat mogelijkheden.

Ook staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken is enthousiast over de kansen die de nieuwe programmaperiode biedt. Dit ondanks het feit dat het kabinet minder geld naar Europa wil laten gaan. ‘Dat heeft consequenties voor de fondsen, want er is minder geld te verdelen’, zegt ze. Maar door de samenwerkingsagenda van het rijk, de gemeenten en de provincies en met name regionale ontwikkelingsmaatschappijen ziet ze het vooralsnog niet al te somber in. Wel kan het volgens haar nog enige tijd duren voordat de besprekingen over Europese begroting zijn afgerond. ‘Maar één ding: ga niet stil zitten wachten op dat moment, maar bereid je voor zodat je straks in 2021 al zoveel mogelijk projecten klaar hebt staan.’

Regionale samenwerking
Kansen te over dus in de nieuwe ronde. ‘Dat is het probleem niet’, aldus Vincent Ketelaars, directeur van ERAC. Het probleem schuilt veel meer in de concurrentie die moet worden gevoerd met andere overheden die een beroep doen op dezelfde subsidiepotjes. ‘Het gaat er vooral om dat je als gemeente of provincie excellente projecten hebt. Bij voorkeur gaan die ver voorbij de gemeentegrenzen of de grenzen van de provincie dan wel waterschap. Regionale samenwerking wordt erg gewaardeerd in Brussel’, zegt hij. ‘Daar is Nederland gelukkig goed in.’

Verder is van belang dat er in gemeente- en provinciehuizen Europees wordt gedacht. De projecten waarvoor EU-subsidie wordt aangevraagd moeten voor Europa zinvol zijn. ‘Een burgemeester vroeg me eens hoe zijn gemeente beter op de kaart kon worden gezet in Brussel. Ik heb hem geantwoord dat het omgekeerd moet zijn. Hoe zet je Europa op de kaart in jouw gemeente? Wat wil je als gemeente bijdragen aan Europa?’

Bedreigingen
Naast kansen liggen er ook bedreigingen op de loer. Zo is er druk van EU-landen met minder stedelijk gebied uit om meer middelen naar het platteland te laten gaan. Winst van EU-kritische partijen uit met name Oost-Europa bij de komende Europese verkiezingen zou die druk kunnen verhogen. Voor Nederland is zo’n ontwikkeling niet per se gunstig, omdat hier volgens EU-definities nauwelijks platteland is.

Een nieuwe economische crisis zou eveneens de kansen op Europese subsidies kunnen verkleinen. Gemeenten en provincies die zich dan gedwongen zien te bezuinigen, hebben dan mogelijkerwijs minder geld over voor de vereiste cofinanciering van Europese subsidieprojecten. Bij de vorige recessie was die negatieve invloed althans zichtbaar.

Koers Den Haag
De koers van Den Haag vormt veruit de grootste bedreiging. Het kabinet zet er nog steeds op in om de bijdrage van Nederland aan Europa te verlagen. Ketelaars: ‘Decentrale overheden worden daar de dupe van. Het geld dat ze nu uit Brussel krijgen voor projecten, krijgen ze nooit vanuit Den Haag. De Haagse werkelijkheid is een andere dan die in het stadhuis of provinciehuis.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 9 van deze week (inlog)