Meer bijstandsgerechtigden ondanks groei economie

Het aantal bijstandsontvangers neemt de komende vijf jaar met 12 procent toe, ondanks de sterkere groei van de Nederlandse economie. Dat valt op te maken uit de meicirculaire 2015 van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De aantallen bijstandsgerechtigden stijgen volgens die meicirculaire tot 2020 met 50.000: van de huidige 406.000 naar 456.000 over vijf jaar.

Lichtpuntje
Voor de gemeenten, die deels opdraaien voor de uitkeringen, betekent dat een blijvende tegenvaller. Een klein lichtpuntje is dat de stijging van het aantal bijstandsontvangers minder hard gaat dan in de septembercirculaire 2014 werd voorspeld. Een deel van de verklaring is een nieuwe berekeningswijze van die aantallen bijstandsontvangers: vanaf 2016 wordt een driejaarsgemiddelde aangehouden in plaats van het aantal van dat jaar. Deels kan het lichtpuntje worden verklaard door de aantrekkende economie.

Toename arbeidsaanbod
De meest recente voorspellingen van De Nederlandse Bank (DNB) en Centraal Planbureau (CPB) verschenen echter pas luttele dagen na de publicatie van de meicirculaire op 5 juni. De gunstigere voorspellingen zijn daarom niet meegenomen in die circulaire. DNB en CPB gaan er vanuit dat de economie dit jaar met 2 procent groeit. Dat betekent een aanzienlijke opwaartse bijstelling sinds de laatste prognose – 1,2 procent. Volgend jaar komt de groei volgens DNB uit op 1,8 procent – 0,3 procent hoger dan DNB eind vorig jaar voorspelde. Het CPB houdt het voor 2016 zelfs op een groei van 2,1 procent.

Werkloosheid
In de halfjaarlijkse publicatie waarschuwt DNB voor al te hooggespannen verwachtingen ten aanzien van de daling van de werkloosheid. De werkloosheid daalt wel, maar die blijft gematigd in relatie tot het economische herstel. DNB en CPB verwachten dat de werkloosheid in 2015 rond de 7 procent blijft schommelen en daarna verder daalt tot 6,7 procent 2017 (DNB). Een verklaring voor de minder sterke daling van de werkloosheid is dat het arbeidsaanbod toeneemt en de arbeidsproductiviteit stijgt. Dat laatste remt de vraag naar extra personeel.

Oplopende bijstandscijfers
Of die constatering de oplopende bijstandscijfers volledig verklaart, wordt uit de meicirculaire niet duidelijk. Daarin ontbreekt zo’n toelichting, zoals het ook vergeefs zoeken is hoe de cijfers tot stand zijn gekomen. Een zo nauwkeurig mogelijke voorspelling is voor gemeenten van belang voor het opstellen van meerjarenbegroting. De bijstandsuitkeringen worden weliswaar gedekt door de zogeheten BUIG-gelden als specifieke uitkering, maar bij een stijging komt de eerste 10 procent voor eigen rekening van de gemeente. Daarbij komt dat hogere aantallen bijstandsontvangers ook leiden tot meer uitkeringen aan de lastenzijde van de begroting.