Invulling coronaherstelplan ouderwets top-down

Het is heus geen Nederlands probleem alleen. Gemeenten in vrijwel de hele Europese Unie blijken maar beperkt te worden betrokken bij het opstellen van nationale plannen voor het Europees coronaherstelfonds (Faciliteit voor herstel en veerkracht, RRF).

Dat concludeert wethouder Rob Jonkman in het rapport ‘De uitvoering van de faciliteit voor herstel en veerkracht’ van het Comité van de Regio’s (CvdR).

Top-down
Gemeenten en regio’s in Europa krijgen op verschillende manieren toegang en worden op verschillende manieren bij het Europees coronaherstelfonds betrokken. Daarom vroeg de Sloveense EU-voorzitter het Europees Comité van de Regio’s daarover een rapport uit te brengen. Vorige week werd het rapport van Jonkman, wethouder in Opsterland, aangenomen in de plenaire vergadering van het Comité.

Het CvdR roept de Europese Commissie op om lidstaten aan te moedigen gemeenten en regio’s actief en structureel bij het voorbereidings- en uitvoeringsproces te betrekken en daartoe richtsnoeren te presenteren. Aan het Europees Parlement wordt gevraagd het CvdR structureel te betrekken bij de zogenaamde ‘herstel- en veerkrachtdialogen’, zodat ook de lokale en regionale overheden op de hoogte zijn van de stand van het herstel, de plannen van de lidstaten en de voortgang van de uitvoering. Vooralsnog wordt er in de meeste EU-lidstaten vooral top-down aan het coronaherstelfonds gewerkt. ‘Dat komt het eigenaarschap van de herstelplannen niet ten goede’, aldus het Comité.

Overlapping
Nederland heeft als enige lidstaat nog geen plannen bij de Europese Commissie ingediend. Ook in Nederland is de oproep van het rapport belangrijk en actueel. Om die reden hebben de voorzitters van VNG en IPO op 19 november een brief gestuurd aan minister Hoekstra. In deze brief roepen zij de minister op de medeoverheden snel uit te nodigen voor het consultatieproces. Tot nu toe staan de decentrale overheden volledige buitenspel.

Het economisch en sociaal herstel en de groene en digitale transitie hebben volgens het rapport van Jonkman immers alleen kans van slagen als de lokale en regionale overheden rechtstreeks worden betrokken bij de voorbereiding en uitvoering van de nationale herstel- en veerkrachtplannen. ‘Een nauw partnerschap tussen alle bestuursniveaus, de sociale partners en ngo’s is van het allergrootste belang om ervoor te zorgen dat de plannen afgestemd zijn op de territoriale behoeften en om overlappingen met andere EU-beleidsmaatregelen en -fondsen te voorkomen.’

Gecentraliseerde aanpak
In zijn advies stelt Jonkman dat regio’s die al voor de uitbraak van de pandemie in hun ontwikkeling achterliepen, het risico lopen op een nog grotere ontwikkelingsachterstand te worden gezet: in werkgelegenheid, opleidingsniveau, bedrijfsondersteuning, digitalisering, mobiliteit of andere cruciale beleidsvelden. Jonkman: ‘Hoewel de lokale en regionale overheden vanaf het uitbreken van de pandemie het voortouw hebben genomen bij het bestrijden van de sociaal-economische gevolgen ervan, worden we maar in zeer geringe mate bij de herstelplannen betrokken. Er is behoefte aan samenwerking, niet aan een gecentraliseerde aanpak.’