IBP in gevaar door trammelant over bijstandstekort

De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) moet in het onderzoek naar de verdeling van de bijstandsgelden ook ingaan op de vraag of er überhaupt sprake is van een adequate financiering door het rijk aan de gemeenten. Uitvoering van zo’n volledig onderzoek is een voorwaarde voor instemming van de gemeenten met het Interbestuurlijk Programma.

Dat stelt het bestuur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in een brief aan minister Ollongren van Binnenlandse Zaken. Ollongren heeft de ROB om een advies gevraagd over de zogeheten BUIG-gelden. Tegen de afspraken in, wil het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) die expliciete vraag door de ROB niet beantwoord zien. ‘Wij zien de onderzoeksopdracht aan de ROB als een eerste noodzakelijke stap om meer grip te krijgen op de problematiek van de tekorten’, aldus de VNG.

Inperking

‘Voor ons stond en staat de vraag centraal of gemeenten adequaat worden gefinancierd voor het uitvoeren van een wettelijke taak’, aldus de VNG. ‘Dat geldt zowel voor gemeenten gezamenlijk als voor afzonderlijke gemeenten, en zowel voor de principiële vooronderstellingen in het model als de praktische uitwerking. Ook eerder ingebrachte verbetersuggesties voor het model of de financiering van de vangnetregeling blijven in dit verband relevant. De ROB brengt wat ons betreft op al deze onderdelen een advies uit, zonder daarbij vooraf te worden ingeperkt.’

Randvoorwaarde IBP

De VNG wijst minister Ollongren er op dat de gemaakte afspraak over het ROB-onderzoek ‘een wezenlijke randvoorwaarde’ is om te kunnen instemmen met het Interbestuurlijk Programma (IBP) – de gezamenlijke aanpak van grote maatschappelijke opgaven zoals de klimaatadaptie en energietransitie. Het rijk verwacht van de gemeenten de komende jaren een forse bijdrage in die aanpak.

Stapeling van tekorten

De VNG benadrukt dat gemeenten in 2016 gezamenlijk 270 miljoen euro tekort kwamen op het macrobudget voor de bijstand. In veel gevallen was bovendien sprake van een stapeling van tekorten bij gemeenten: die golden ook voor de WSW en de jeugdzorg.

Een groot deel van het bijstandstekort is volgens de VNG toe te schrijven aan hoe de instroom van statushouders wordt meegewogen. Dat effect wordt door het ministerie van SZW niet meegenomen bij de vaststelling van het macrobudget. Verder kleedde het vorige kabinet ‘ingegeven door budgettaire problemen van de rijksoverheid’ in 2016 het macrobudget volgens de VNG deels uit. Verder speelt dat veel gemeenten een beroep doen op een in het leven geroepen vangnet. ‘Concreet betekent dit dat gemeenten als gevolg van de tekorten in 2016, in het jaar 2018 opnieuw 138 miljoen minder krijgen dan wat zij conform CPB-berekeningen nodig zouden hebben om aan de financiële verplichtingen voor de bijstand te voldoen’, aldus de gemeentelijke koepelorganisatie.