Herverdeling gemeentefonds treft Noorden hard

Groningen en Friesland worden het hardst geraakt door de herverdeling van het gemeentefonds. Vrijwel alle gemeenten in die provincies gaan er vanaf 2023 flink op achteruit, sommige wel 130 euro per inwoner.

Dat blijkt uit het lang verwachte voorstel van het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) voor de herverdeling van het gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten.

Groningen

In Groningen ontspringt alleen de stad Groningen de dans. Die gemeente gaat er in het verdeelvoorstel van Binnenlandse Zaken 45 euro per inwoners op vooruit. Oldambt is een van de grootste verliezers met 126 euro per inwoner minder. In Friesland leveren tien van de 18 gemeenten in, inclusief Leeuwarden. In Friesland is het nadeel het grootst voor Achtkarspelen: min 83 euro per inwoner. De herverdeling is gemaakt op basis van cijfers uit 2017, een actualisering volgt nog.

Compensatie

BZK-minister Ollongron overweegt, gelet ‘de specifieke situatie’ van de Groningse en Friese gemeenten een speciale regeling te treffen voor die. Ze is daarover met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de nadeelgemeenten in overleg. Dat is ingegeven door een eerder advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) die in 2019 al stelde ‘dat in het uiterste geval middelen voor specifieke gemeenten moeten worden afgezonderd als het niet in de rede ligt dat gemeenten deze effecten zelf kunnen opvangen.’

De feitelijke uitwerking van een specifieke compensatieregeling volgt overigens pas na het advies van de ROB en de consultatie van de VNG over de voorgenomen andere verdeling van het gemeentefonds. De uiteindelijke besluitvorming over het nieuwe verdeelmodel is aan het volgend kabinet.

Sociaal domein

Er zijn, zoals bij elke herverdeling van het gemeentefonds, voor- en nadeelgemeenten. In totaal gaan 159 gemeenten erop achteruit, 196 gemeenten erop vooruit. De kleine gemeenten Rozendaal en Vlieland hebben de hoofdprijs met een plus van respectievelijk 319 en 378 euro per inwoner. Flink slikken is het behalve in Oldambt vooral in Baarn (-125 euro), Gennep (-118), Laren en Vught (-100 euro). Van de grote steden gaat Eindhoven er met 128 euro per inwoner hard op vooruit.

Van groot naar klein

Per saldo leidt de herijking tot een verschuiving van middelen binnen het gemeentefonds – de te verdelen koek blijft namelijk even groot – van de G4 naar (middel)grote gemeenten en de kleinste gemeenten. De G4 krijgen weliswaar substantieel meer voor het sociaal domein, maar daar staan negatieve effecten tegenover met name als gevolg van een substantiële verlaging van de specifieke vaste bedragen voor de G4 en een negatief herverdeeleffect op het klassiek domein.