‘Groter lokaal belastinggebied, netto lagere lasten’

Pas een volgend kabinet gaat erover, maar minister Plasterk van Binnenlandse Zaken wil gemeenten meer en het rijk minder belasting laten heffen. De burger zou hij bij deze operatie willen laten trakteren op ‘een zekere netto lastenverlichting’.

De lastenverlichting lijkt hem voor de hand te liggen om eventuele negatieve inkomenseffecten te dempen die mogelijk een gevolg is van de ‘majeure operatie’. Dat staat te lezen in een brief van Plasterk aan de Tweede Kamer over de hervorming van het gemeentelijk belastinggebied.

Extra banen

Een verruiming van het lokaal belastinggebied is volgens de PvdA-bewindsman goed voor zowel de economie als de democratie. Het levert naar verwachting van het Centraal Planbureau duizenden extra banen op. Nu nog is het zo dat de uitgaven van gemeenten voornamelijk worden gefinancierd via de inkomstenbelasting van het rijk. ‘Hoge lasten op arbeid maken het voor mensen die nu geen werk hebben minder aantrekkelijk om de stap te zetten naar een betaalde baan. Voor mensen die al een baan hebben, wordt het minder profijtelijk om meer uren te gaan werken. Dat is niet goed voor de werkgelegenheid en de economische groei. Door gemeenten minder te financieren uit rijksbelastingen ontstaat ruimte om de lasten op arbeid te verlagen’, aldus Plasterk.

Doelmatige besteding

Een verruiming van het gemeentelijk belastinggebied is volgens hem ook goed voor democratie. ‘Gemeenten verzorgen veel voorzieningen en diensten voor hun burgers en gemeentelijke belastingen zorgen ervoor dat de afweging tussen de kosten en baten van gemeenschappelijke voorzieningen op lokaal niveau dicht bij de burger plaatsvindt. Dat bevordert de werking van de democratie op lokaal niveau en draagt er aan bij dat het beleid zo goed mogelijk aansluit bij de voorkeuren van de inwoners. Inwoners kunnen zo hun stem laten horen over de afweging tussen het kosten- en het voorzieningenniveau, maar ook zal een doelmatige besteding van gemeentelijke middelen en grotere rol in het politieke debat kunnen spelen’, schrijft de minister.

Lagere lasten

Het gemeentelijk belastinggebied is in internationaal opzicht klein. Nederland had in 2010 met 7,5 procent van de totale inkomsten het laagste aandeel decentrale belastingen van de OESO-landen, die gemiddeld op 37 procent zaten. Plasterk: ‘Bovendien hebben gemeenten de afgelopen jaren meer taken gekregen terwijl de bevoegdheden om eigen inkomsten te generen gelijk zijn gebleven. Inmiddels hebben gemeenten een verantwoordelijkheid voor circa dertig procent van de overheidsvoorzieningen waar burgers en bedrijven van profiteren. De afhankelijkheid van gemeenten voor hun inkomsten van het rijk beperkt de mogelijkheden van de burger om zich voor meer lokale voorzieningen of juist lagere lasten uit te spreken.’

Ozb voor woninggebruikers

De verruiming van het lokaal belastinggebied moet volgens Plasterk worden gezocht in een voor burgers zichtbare en voelbare belasting. ‘Dat dwingt gemeentebestuurders tot een voor burgers controleerbare afweging tussen meer voorzieningen of lagere lasten waarop bestuurders ook afgerekend kunnen worden’, aldus de minister. Kandidaten voor een nieuwe, brede gemeentelijke belasting zijn de onroerendezaakbelasting voor gebruikers van woningen en een zogeheten ingezetenenheffing.

Hondenbelasting exit

Volgens de minister van Binnenlandse Zaken zou het verstandig zijn bij de hervorming enkele kleine lokale belastingen te schrappen. Op de afvoerlijst staan wat hem betreft de hondenbelasting, de precariobelasting op nutsnetwerken en de forensenbelasting. De toeristenbelasting, de traditionele precario (voor een terrasvergunning bijvoorbeeld)  en de parkeerbelasting mogen blijven.

Een nieuw ‘verdienmodel’ voor de gemeenten betreffen de inkomsten uit het verkeershandhavingsbeleid binnen gemeenten. De baten van foutparkeerboetes bijvoorbeeld gaan nu nog naar het rijk. En dat terwijl de kosten van buitengewone opsporingsambtenaren die de boetes uitschrijven voor de gemeenten zijn. Daardoor is er geen prikkel aanwezig is voor gemeenten om een optimaal niveau van verkeershandhaving na te streven.

Preferente schuldeiser

Omdat bij een groter gemeentelijk belastinggebied de invordering van gemeentelijke belastingschulden belangrijker worden, moeten gemeenten ook in staat worden gesteld adequaat belastingschulden te kunnen innen. Plasterk overweegt daarom om gemeentelijke belastingdiensten ook preferente schuldeiser, achter de landelijke belastingdienst, te maken. Daarvoor is wel een wetswijziging noodzakelijk.

Plasterk kondigt in zijn brief ook aan dat hij bij de hervorming van het decentrale belastinggebied ook de provinciale belastingen wil meenemen. Die zijn volgens hem weinig transparant en worden nu in feite alleen maar afgewenteld op autobezitters.