Gemeenten willen rood kunnen staan

Veel gemeenten willen het kabinetsbeleid steunen om de instortende economie weer aan de praat te krijgen. Ervan uitgaand dat de problemen goeddeels worden veroorzaakt door een tekort aan effectieve vraag, kunnen gemeenten toch al geplande investeringen naar voren halen.

Zeker waar het om de korte termijn gaat, kunnen de gunstige effecten daarvan op de economie minstens zo groot worden ingeschat als die van de stimuleringsmaatregelen van het rijk. Dat komt omdat veel van die gemeentelijke plannen over het algemeen sneller te realiseren zijn dan de vaak complexere rijksprojecten: de doorlooptijden van de (vergunnings)procedures zijn doorgaans korter. Nadeel van het naar voren halen van gemeentelijke investeringen is dat daardoor tekort-situaties kunnen ontstaan in de financiële huishouding. En het is een wettelijk vereiste dat de gemeentelijke (meerjaren)be- groting sluitend is.

Op de naleving daarvan zien de provincies toe. ‘Dat provinciale toezicht moet dus soepeler’, zegt Rik Buddenberg, voorzitter van de commissie Financiën van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Nu is het zo dat gemeenten die hun begroting niet structureel sluitend krijgen, onder curatele van de provincie worden gesteld. Dit jaar vallen om die reden tien gemeenten onder verscherpt toezicht van de provincies.

Reserves

Het bestuur van de VNG gaat in een bestuurlijk overleg met de provinciekoepel aandringen op een tijdelijke een versoepeling van het toezichtsregime. Het bestuur van het IPO, het overlegorgaan van de provincies, vergadert volgende week. Vooruitlopend op dat overleg zegt Ronald Frederiksz, coördinator financiën van het IPO, zich te kunnen voorstellen dat de verzamelde gemeenten met een dergelijk verzoek komen.

Los van de vraag of de provincies het verzoek willen inwilligen, gaat het volgens Frederiksz dan om de vraag ‘hoe dat te regelen en voor hoelang.’ Op de hoe-vraag heeft Buddenberg wel een antwoord. ‘Dat kan wat mij betreft gelden voor gemeenten die goed in de reserves zitten’, zegt hij.

In de nieuwjaarstoespraak voor zijn partij spoorde CDA-premier Balkenende afgelopen weekeinde de lagere overheden aan het geld vooral te laten rollen. In Haarlem riep hij gemeenten en provincies op dit jaar al hun investeringsplannen uit de kast te halen en maximaal geld te pompen in nieuwe wegen, woningbouw en groot onderhoud van infrastructuur.

Dat kan volgens hem de economie versterken in de huidige financiële crisis. ‘Er zijn vermogens. Investeer! Dat is goed voor de economie, voor de werkgelegenheid. Ook op een lager niveau. Dat appel doe ik op u’, aldus Balkenende. Buddenberg zou zijn gemeente - hij is burgemeester van Pijnacker- Nootdorp - wel gehoor willen laten geven aan die oproep, maar de mogelijkheid is er niet. De gemeente is door de kredietcrisis twaalf miljoen euro kwijtgeraakt in IJsland - pogingen om het geld terug te krijgen, lopen nog - en heeft als gevolg daarvan geen ruimte voor extra investeringen.

De gemeenteraad buigt zich eerdaags over de gevolgen daarvan voor de begroting van dit en volgend jaar. ‘Maar er zijn genoeg gemeenten die wel goed in de slappe was zitten’, zegt Buddenberg. En dat geldt volgens hem eens te meer voor de meeste provincies.

Florissant

Waar veel gemeenten hun begroting met moeite sluitend hebben gekregen, en de staatsschuld van het rijk in snel tempo oploopt, staan de meeste provincies er financieel gezien een stuk florissanter voor. Vrijwel alle provincies hebben meer geld uitgezet dan dat ze aan leningen hebben afgesloten. De voorgenomen verkoop van energiebedrijf Essent - en straks ook Nuon - brengt veel aandeelhoudende provincies honderden miljoenen euro’s extra in het laatje. De provincie Overijssel wil het geld dat vrijkomt met de verkoop van aandelen Essent investeren in het creëren van werkgelegenheid en het opknappen van onder meer stationsomgevingen.

Een meederheid van Provinciale Staten van Gelderland - grootaandeelhouder bij Nuon - wil de opbrengst van zo’n drie miljard euro op de bank zetten. Van de rente wil men dan projecten betalen. Oppositiepartij D66 wil daarentegen dat Gelderland de opbrengst investeert en niet op de bank zet, onder meer uit angst dat het rijk anders het geld deels opeist. (Hans Bekkers) Meer informatie over de gevolgen van de economische crisis: www.binnenlandsbestuur.nl