'Gemeenten steeds afhankelijker van het rijk’

Op financieel gebied worden gemeenten steeds afhankelijker van het rijk. Kwamen de inkomsten vóór de decentralisaties voor 40 procent uit Den Haag, inmiddels is dat opgelopen tot 70 procent. Tot ongenoegen van gemeentelijke koepelorganisatie VNG, worden gemeenten op die manier een verlengstuk van het rijk.

Belastinggebied

‘Het lijkt er haast op dat wij een soort van veredeld uitvoeringsorgaan zijn geworden’, aldus Jan van Zanen. De VNG-voorzitter rilt van die gedachte, zo zei hij op de algemene ledenvergadering van zijn vereniging in Barneveld. Hij wil toe naar een grotere zelfstandigheid van gemeenten. ‘Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat we  opnieuw de discussie moeten voeren over de uitbreiding van het gemeentelijk belastinggebied’, aldus Van Zanen. Opnieuw, want tot aan de totstandkoming van het huidige kabinet leek alles erop te wijzen dat gemeenten die lang gekoesterde wens in vervulling zouden zien gaan – een rechtzetting van een oude VVD-streek waarmee het gemeentelijk belastinggebied werd gehalveerd.

Oud denken

Met zo weinig eigen inkomsten voor gemeenten, behoort Nederland volgens Ollongren financieel gezien zelfs tot de meest gecentraliseerde landen van de wereld. In haar speech tijdens het VNG-congres benadrukte ze de noodzaak van structureel andere financiële verhoudingen tussen rijk en decentrale overheden. De huidige afspraken zijn aan vervanging toe, want gebaseerd op oud ‘top down’ denken. ‘Die spelregels zijn ruim 20 jaar oud, uit een tijd die niet meer bestaat’, aldus Ollongren. ‘Dat past niet meer bij wat we willen: samen optrekken, en het samen oppakken van maatschappelijke opgaven. Dat kan niet met de huidige regels.’

Langere termijn

Die gelijkwaardigheid kan eigenlijk alleen maar toenemen door een verhoging van de eigen inkomsten en verruiming van het eigen belastinggebied van gemeenten. De wonderen zijn de wereld niet uit, maar die rechtzetting gaat er tijdens Rutte III niet komen. Zo reëel is ook Ollongren. ‘Maar wie weet op de langere termijn’, aldus de minister. ‘Bij de volgende formatie.’