Gemeentelijke investeringen in bouw suboptimaal

Gemeenten hebben vorig jaar een positief resultaat van 1,25 miljard euro geboekt op grondexploitaties. Dat resultaat is 20 procent hoger dan in 2017. Extra investeringen in woningbouw blijven vooralsnog uit.

Dat blijkt uit een analyse van de voorlopige cijfers over 2018 door hoogleraar Willem Korthals Altes van de TU Delft. Positieve resultaten werden gerealiseerd op zowel investeringen in fysieke bedrijfsinfrastructuur (een kwart miljard euro) en op woningbouw (één miljard euro).

De extra financiële ruimte in grondexploitaties wordt volgens hem echter nog niet benut voor extra investeringen om ervoor te zorgen dat er meer woningen worden gebouwd. Het positieve saldo van 1,25 miljard euro suggereert namelijk dat er bij een aantal gemeenten nog investeringsruimte is om ruimtelijke opgaven aan te pakken.

Interen

Op het gebied van het wonen zijn investeren in grond plus het bouw- en woonrijp maken ervan zelfs gedaald van 654 naar 629 miljoen euro. Op het gebied van bedrijfsinfrastructuur is wel een lichte stijging te zien van 162 naar 178 miljoen euro. ‘De ambities van de nationale Woonagenda komen dus (nog) niet tot uiting in extra gemeentelijke investeringen in grond en het bouw- en woonrijp maken ervan’, aldus de Delftse hoogleraar. Het niveau van grondverwerving is weliswaar hoger dan in 2017, maar dat was een dieptepunt.

Gegevens van de waarde van grondposities laten zien dat gemeenten interen op hun vermogen aan grondposities. Die boekwaarde was volgens een analyse van Deloitte eind 2017 minder dan de helft van die van 2012. Wanneer naar eerdere jaren wordt gekeken, valt op dat de grondaankopen en investeringen in het bouwrijp maken nog beduidend achter blijven bij de periode 2010-2013.

Amsterdam

Ongeveer en op de drie gemeenten rapporteert nog een negatief saldo. Maar gemiddeld per gemeente is het negatieve saldo aanzienlijk lager dan het positieve saldo van de andere gemeenten. De positieve saldi per gemeente (gemiddeld 7,9 miljoen euro) zijn daarbij groter dan de negatieve saldi (gemiddeld 1,6 miljoen euro per gemeente met een negatief saldo). Indien Amsterdam – die gemeente rapporteert een positief saldo van 491 miljoen euro – niet wordt meegerekend, hebben de andere gemeenten met een positief saldo een gemiddeld positief saldo van 4,9 miljoen euro.

Tegenvallers

De rapportage bevat een overzicht van de resultaten over de eerste vier kwartalen van 2018. Dat zijn echter nog niet de jaarcijfers: die komen pas in augustus 2019 beschikbaar. Maar volgens Korthals Altes ligt het niet voor de hand dat er nog grote structurele wijzingen zullen moeten worden doorgevoerd die leiden tot een grote afwijking in negatieve zin.

Toch houdt hij een slag om de arm, omdat het denkbaar is dat lokaal omvangrijke voorzieningen moeten worden genomen vanwege tegenvallers in specifieke projecten of dat er juist voorzieningen vrijvallen vanwege gunstige marktontwikkelingen. En ook moet rekening worden gehouden met het feit dat de rapportage is gebaseerd op gemeenten die door CBS zijn meegenomen bij de eerste plaatsing van gegevens. ‘Het valt niet uit te sluiten dat de gemeenten die de gegevens later hebben aangeleverd dit hebben gedaan vanwege grotere complexiteit in lokaal lopende projecten waardoor de uitkomsten kunnen afwijken van de verwachtingen’, aldus de hoogleraar.