Fusiegemeenten bezuinigen alvast

Dat er door lagere overheden de komende jaren fors moet worden bezuinigd, daarvan is iedereen wel doordrongen. Uit de begrotingen van 2010, opgesteld door de zittende colleges, blijkt die noodzaak nog niet. Verreweg de meeste gemeentebesturen kozen er eind vorig jaar voor, de te nemen maatregelen over te laten aan de nieuw te vormen colleges, na de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart aanstaande. Zes gemeenten lopen echter voor. In Venlo, Venray, Peel en Maas, Horst aan de Maas, Zuidplas en Oldambt gingen de kiezers in november al naar de stembus en zijn de nieuwe colleges al aangetreden. De coalitieakkoorden van deze fusiegemeenten laten zien waar de hardste klappen gaan vallen. De omvang van de bezuinigingen is in veel gemeenten nog niet bekend, de richting veelal wel.

 

Venlo: Geen geluksmachine

 

De overheid is volgens het nieuwe college van Venlo (VVD, CDA en PvdA) geen geluksmachine en kan niet voor elk probleem in de samenleving een bevredigend antwoord bieden. Financieel is dat de komende jaren niet mogelijk. Er moet 18 miljoen euro worden omgebogen. De ruimte voor nieuw beleid is beperkt. ‘De meeste inwoners zijn het vanzelfsprekend gaan vinden dat de gemeente in nogal wat facetten van hun dagelijkse leefwereld is binnengedrongen en verantwoordelijkheden heeft overgenomen. Nu, aan de vooravond van een ongekend omvangrijke bezuinigingsoperatie, wordt de behoefte gevoeld om opnieuw te kijken naar de noodzaak en wenselijkheid om deze in de praktijk gegroeide situatie in stand te houden’, aldus het coalitieakkoord. Een heroriëntatie op de rol van de gemeente als maatschappelijke dienstverlener is nodig. Meer dan voorheen zal een beroep worden gedaan op het eigen initiatief van mensen, op zelfwerkzaamheid en op goed burgerschap.

 

De krappe financiën drukken een zware stempel. Dat maakt dat scherpe keuzes nodig zijn ten aanzien van het (gedeeltelijk) schrappen of doorschuiven van projecten, het snijden in eigen vlees door de organisatie en het sturen op efficiency bij externe partners. De meest in het oog springende maatregelen:
• Verhoging van de toeristenbelasting
• Bezuiniging op het minimabeleid
• Grote gesubsidieerde instellingen delen mee in de kortingen die het Rijk oplegt aan de gemeente
• De woonlastendruk blijft gelijk, enkel toepassing inflatiecorrectie; leges worden kostendekkend
• Bezuinigen op personeel
• Externen vervangen door vaste formatie
• Besparen op de inzet in de regionale samenwerkingsverbanden
• Meer parkeercontroles
• Minder groot onderhoud wegen
• Verplaatsing spoorwegemplacement gaat in ijskast

 

De keuze voor een compact college van vier wethouders geeft volgens de coalitie blijk van de noodzaak spaarzaam om te gaan met de middelen in de net iets meer dan honderdduizend inwoners tellende gemeente.

 

Venray: Handen af van minima

 

Venray moet de broekriem de stevig aanhalen. De komende jaren wordt tussen 4 en 10 miljoen euro bezuinigd. Hoeveel precies wordt in het voorjaar duidelijk.

 

De ambtelijke organisatie is druk bezig bezuinigingsvoorstellen voor te bereiden. De nieuwe raad heeft het college alvast een richting meegegeven waarin dient te worden gezocht. Er moet een evenwichtige bijdrage zijn vanuit beleid, uitvoering, organisatie en bestuur. Verder hecht de coalitie eraan dat consequenties van bezuinigingen in beeld worden gebracht, zodat niet achteraf maatregelen nodig zijn om ongewenste situaties te repareren.

 

De voorstellen hebben zowel betrekking op de inkomsten als op de uitgaven. ‘We richten ons in eerste instantie op de zogenoemde harde sector – ontwikkeling en beheer van de openbare ruimte, ruimtelijke ordening en grote projecten – en pas in laatste instantie op de sociaal maatschappelijke sector.’
• Subsidies bevriezen
• Investeringsprojecten temporiseren/ minder projecten opstarten
• Substantieel verhogen toeristenbelasting
• Tegen licht houden bestaande samenwerkingsverbanden
• Verlaging representatiekosten
• Besparen op uitgaven raad door lagere ondersteuningsgelden fracties
• Kosten besparen bij wegenonderhoud en groen
• Verlaging kwaliteitsniveaus
• Regionaal inkoopbureau aanbesteden van externe inhuur
• Personele consequenties verbinden aan alle voorstellen
• Heroverwegen uitbesteden bij vrijkomende interne capaciteit door minder projecten
• Op niveau houden van sociaalmaatschappelijke voorzieningen
• Op huidige niveau houden van minimabeleid

 

Venray (39.000 inwoners) zet vier wethouders in om de klus te klaren, van CDA (2), PvdA en Samenwerking Venray.

 

Horst aan de Maas: Afscheid van externen

 

De fusiegemeente Horst aan de Maas stelt fundamentele keuzes in het vooruitzicht als gevolg van de kredietcrisis en de daaropvolgende recessie. Hoe diep de ingrepen worden, valt niet af te leiden uit het coalitieakkoord. Een stuurgroep onder leiding van de coalitie gaat ‘een proces in om de bezuinigingsoperatie vorm te geven’. Hun inspanning moet leiden tot een sluitende meerjarenbegroting. De coalitie stelt het al dan niet doorgaan van nieuw beleid op voorhand afhankelijk van de financiële situatie van de nieuwe gemeente en de ambtelijke capaciteit.

 

De stuurgroep gaat onder andere onderzoeken welke activiteiten tot de kerntaken van een gemeente behoren en welke taken de gemeente kan outscourcen. Verder wordt bekeken wat de mogelijkheden zijn om kosten te besparen op personeel, huisvesting, inhuur personeel en projecten als digitalisering. In elke geval geldt een vacaturestop. Ook wordt de inzet van externen in principe stopgezet. De nieuwe gemeente is niet zuinig met wethouders. Het college van het 29.000 inwoners tellende Horst aan de Maas telt er vijf.

 

Peel en Maas: Geen heilige huisjes

 

De nieuwe gemeente Peel en Maas barst van de ambities. Doel is dat Peel en Maas in 2014 een positie heeft als krachtige plattelandsgemeente met elf sociaal duurzame kernen, een rijke schakering aan bedrijvigheid en een sterk maatschappelijk middenveld. Bij financiële tegenwind zullen die ambities volgens de coalitie zoveel mogelijk leidend zijn. Dit jaar start de inventarisatie van de mogelijkheden over hoe om te gaan met meerjarig teruglopende inkomsten.

 

Alle opties zijn wat de coalitie betreft open. Bij eventuele bezuinigingen worden geen heilige huisjes benoemd. ‘De toekomstgerichtheid voor Peel en Maas blijft voorop staan als er keuzes moeten worden gemaakt’, aldus de coalitie. Naast de burgemeester staan vijf wethouders aan het roer, van CDA, PvdA/GroenLinks en VVD. Peel en Maas heeft 42.000 inwoners.

 

Oldambt: Alleen tijdelijk werk

 

Het college van B en W van Oldambt, de fusiegemeente van Reiderland, Scheemda en Winschoten, gaat alleen bestaande plannen uitwerken. Geld voor nieuw beleid is er niet. Als fusiegemeente staat Oldambt onder verscherpt toezicht van de provincie Groningen, zo schrijft de wet voor. Die financiële situatie is bepaald niet rooskleurig. De begroting 2010 is vanwege de herindeling nog niet klaar, maar uit de concepten blijken volgens de provincie wel tekorten. Aan het oplossen daarvan wordt gewerkt. Overduidelijk is dat er ingrijpende maatregelen nodig zijn. Naast de opgave van een kloppend huishoudboekje zal de gemeente volgens de centrum-linkse coalitie van PvdA, CDA, SP en GroenLinks initiatieven moeten nemen om de ontvolking en gevolgen daarvan om te buigen.

 

De streek wordt geplaagd door een hardnekkige werkloosheid. Wat de coalitie betreft wordt vooral de begrotingsdiscipline aangetrokken. De burger wordt ontzien door lastenverzwaring ‘zo veel mogelijk’ te voorkomen. Grofweg moet 8 miljoen euro worden bezuinigd – 7 procent van de begrotingsomvang. Een totaalbeeld van waar de financiële ruimte ligt, is er nog niet. Maar de coalitie doet wel een paar schoten voor de boeg:
• Schaalvoordelen op de inkoop
• Onderzoek naar nog efficiëntere uitvoering Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)
• Heroverweging subsidieverstrekking en nieuw beleid
• Invulling vacatures louter op tijdelijke basis. Afstemming formatie op de ambities.

 

Bijna alle voorstellen zijn wat het college betreft bespreekbaar. ‘Enkel de versobering van de langdurigheidstoeslag, het afschaffen van het participatiefonds, het stoppen met het pluspakket volkskredietbank (voor preventie schulden, red.) en het invoeren van een drempelbedrag voor bijzondere bijstand zijn op voorhand onbespreekbaar’, aldus het coalitieakkoord. ‘De inzet is dat de basis van de sociale zekerheid behouden blijft.’

 

Oldambt telt vijf wethouders op 40.000 inwoners. Dat relatief hoge aantal is volgens de coalitie vooral in het begin van de nieuwe gemeente nodig. Om de personeelskosten van het college te drukken, gaan wethouders daarom voor een volledige baan aan de slag, maar nemen ze genoegen met 80 procent van het salaris.

 

Zuidplas: Nieuw voor oud

 

Het coalitieakkoord van de nieuwe gemeente Zuidplas, op 1 januari ontstaan uit een samengaan van Moordrecht, Zevenhuizen-Moerkapelle en Nieuwerkerk aan den IJssel, is nog niet veel meer dan een verzameling van de verkiezingspunten van de coalitiepartijen VVD, CU/ SGP, CDA en PvdA. In mei volgt de uitwerking van het akkoord. Een paar kernpunten zijn er wel uit te lichten:
• Nieuw beleid mag niet tot hogere lasten leiden, dus bezuinigen of nieuw voor oud
• Zo laag mogelijke lasten voor de burger
• Opbrengst uit heffingen en belastingen in 2010 gelijk aan 2009, plus inflatie
• Kritisch bezien van alle uitgaven gemeenschappelijke regelingen
• Terugdringing inhuur externe deskundigen; vergroten eigen expertise
• Fasering van de bouwplannen Zuidplas

 

De 40.000 inwoners tellende gemeente wordt gerund door vier wethouders.