Fonds nodig voor klimaataanpak

Het gezamenlijk aanpakken van maatschappelijke problemen door het rijk en gemeenten is mooi, maar mist met name een goede bestuursstructuur. Ook de oprichting van een gezamenlijk te beheren fonds zou helpen.

De Raad voor het Openbaar Bestuur adviseert de minister van Binnenlandse Zaken dan ook nieuwe en duidelijke samenwerkingsafspraken te maken tussen rijk en decentrale overheden bij het besturen en bekostigen van gezamenlijke opgaven, zoals de aanpak van het klimaatprobleem.

Gelijkwaardig
Vooraf een bestuursstructuur vastleggen noemt de Raad ‘een basisvereiste.’ Daarbij gaan de gedachten uit naar het model van het Hoogwaterbeschermingsprogramma: een aparte organisatie waarin rijksoverheid en de waterschappen op basis van gelijkwaardigheid besluiten over de inzet van de middelen. Het waterschap is verantwoordelijk voor de uitvoering en draagt 10 procent van de kosten.

In zo’n opzet komt de gelijkwaardigheid van de partijen tot uitdrukking, omdat er onderling overeenstemming is over de inzet van het geld. De Raad ziet bij een dergelijke constructie mogelijkheden voor een gezamenlijk door het rijk en decentrale overheden beheerd fonds voor gezamenlijke trajecten. Iedere partij levert zijn aandeel en is in principe alleen over zijn aandeel verantwoording schuldig aan zijn eigen volksvertegenwoordiging. Maar er dienen volgens de ROB tussen de partijen toch wel degelijk afspraken te worden gemaakt over de uitwisseling van ‘verantwoordings- en/of beleidsinformatie’ over de geoormerkte middelen. Dit om het rijk als stelselverantwoordelijke in staat te stellen te kunnen achterhalen of de beoogde doelen worden bereikt met de gezamenlijke inspanning.

Scheidsrechter
Van de rijksoverheid vraagt zo’n constructie volgens de ROB dat zij zich meer als medeoverheid opstelt en dat niemand, ook het rijk niet, eenzijdig zijn wil aan de medeoverheden kan opleggen. ‘Voor het rijk houdt dat in dat zij als wetgever eerst een dialoog aangaat met de andere overheden die op onderdelen ook verantwoordelijkheid dragen, voordat het rijk nadere conclusies trekt over wijzigingen in het systeem dan wel eventuele conclusies in wetgeving’, aldus het advies.

Als afspraken niet worden nagekomen of wanneer daarover verschil van inzicht ontstaat, zou het geschil moeten kunnen worden beslecht door een onafhankelijke derde partij. Die scheidsrechter zou de Raad van State kunnen zijn.