Compensatie bijstand asielzoekers onzeker

Minister Dijsselbloem van Financiën kan geen duidelijkheid geven of het kabinet de 450 miljoen euro vergoedt die gemeenten straks nodig hebben voor de bijstand aan asielzoekers.

Dat antwoordt de PvdA-minister op vragen van Binnenlands Bestuur. Uit de Najaarsnota, zo schreef Binnenlands Bestuur vorige week, kon al niet worden opgemaakt of het kabinet het bijstandsgeld voor de tienduizenden extra vluchtelingen naar rato bijplust richting gemeenten. Uit Bijlage 3 van de Najaarsnota blijkt voor de gemeenten daardoor de komende jaren een tekort te ontstaan van 450 miljoen euro. ‘Er kan nu niet vooruit worden gelopen op de voorjaarsbesluitvorming of op omvang’, antwoordt Dijsselbloem nu desgevraagd. ‘Bij de voorjaarsbesluitvorming zal worden bezien wat de effecten zijn van de verhoogde instroom op dergelijke maatschappelijke voorzieningen.’

Geen harde garantie

Wanneer vluchtelingen een status krijgen en uitstromen vanuit een centrale opvanglocatie van het rijk naar gemeenten, ontstaat er volgens de minister een recht op bijstand indien men voldoet aan de daarvoor geldende voorwaarden. ‘Deze effecten treden met vertraging op, en daarom is besloten het effect nader te bezien bij voorjaarsbesluitvorming.’ Dat is voor de gemeenten wat anders dan een harde garantie. Het enige dat zeker is, is dat er in het voorjaar overleg wordt gevoerd met de gemeenten om te bezien of ze misschien compensatie krijgen.

Besluit uiterlijk 18 december

Directievoorzitter Jantine Kriens van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zei ten overstaan van de VNG-ledenvergadering op 30 november dat ze geen aanleiding had te veronderstellen dat het rijk moeilijk zou gaan doen in het voorjaar over de compensatie. Dijsselbloem weigert nu echter ondubbelzinnig aan te geven dat de gemeenten in het voorjaar daadwerkelijk hun bijstandskosten gecompenseerd krijgen.

Op die buitengewone algemene ledenvergadering werd het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom tussen het rijk en de gemeenten toegelicht. De 393 gemeenten moeten voor uiterlijk vrijdag 18 december aangeven of ze kunnen al dan niet instemmen met het akkoord dat het VNG-bestuur met het rijk heeft gesloten over onder ander de financiële tegemoetkoming aan de gemeenten.

Onderwijskosten

De compensatie voor de bijstand is één van de zes onderdelen uit het bestuursakkoord waarvoor de gemeenten extra geld krijgen. De andere onderdelen zijn maatschappelijke begeleiding, het zogeheten versnellingsarrangement, huisvesting, basisregistratie persoonsgegevens, onderwijs en volksgezondheid. Voor dat totaal krijgen gemeenten volgens het bestuursakkoord in 2015 17 miljoen euro, in 2016 187 miljoen euro en in 2017 82 miljoen euro voor de extra kosten van asielzoekers. In 2018 moeten de gemeenten 14 miljoen euro terugbetalen, ondanks de extra kosten. Ook voor onderwijskosten en die voor volksgezondheid is nog niets afgesproken over een compensatie.

Regietafel

Gemeenten zijn wettelijk verplicht de asielzoekers op te vangen. Daartegenover staat de verplichting voor het rijk om – ingevolge van artikel 108, lid 3 van de Gemeentewet – de gemeenten naar rato van de gemaakte kosten voor medebewindstaken te compenseren. In overleg met gemeenten is volgens Dijsselbloem besloten om nu eenmalig 50 miljoen euro ‘inter-temporele compensatie’ te bieden voor de extra uitgaven die gemeenten in 2016 hebben vanwege uitvoering van de Participatiewet. In 2018 moeten ze die weer terugbetalen. Voor zover nu geregeld, krijgen de gemeenten maar een deel van de kosten van de bijstandsuitkeringen voor de vluchtelingen terug. Per saldo komen ze in 2016 165 miljoen euro tekort, en in 2017 281 miljoen euro.

Besloten is volgens Dijsselbloem om met de gemeenten ‘in nader overleg te blijven via een landelijke regietafel verhoogde asielinstroom.’

In zijn column beticht Divosa-voorzitter René Paas het kabinet van slechte omgangsvormen door de onzekerheid over een vergoeding voort te laten bestaan.