Centrumsteden: vaart achter herverdeling

Vooruit met die geit. Twaalf 100.000+ gemeenten en Helmond dringen er bij demissionair minister Ollongren van Binnenlandse Zaken op aan de herverdeling van het gemeentefonds gewoon per 1 januari 2023 te laten ingaan. ‘Wij vragen om oog te hebben voor de huidige gemeenten die nu al jaren tekort worden gedaan.’

Het baart de centrumsteden zorgen dat er (nieuw) uitstel dreigt voor de herverdeling. Zo’n andere verdeling van het rijksgeld over de gemeenten wordt al langer nodig geacht, omdat sommige gemeenten (veel) te veel krijgen, andere gemeenten (veel) te weinig.

ROB-advies

Het verdeelmodel dat nu op tafel ligt – tot stand gekomen na jaren onderzoek – is vooral in het voordeel van de meer verstedelijkte gemeenten en in het nadeel van de kleinere gemeenten. Naar het oordeel van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) is in de nieuwe verdeling sprake van ‘een overschatting’ van de grootstedelijke kenmerken en schiet het wetsvoorstel mede daarom te veel door in het nadeel van de kleinere gemeenten. De onafhankelijke adviesraad wil daarom dat Binnenlandse Zaken haar huiswerk deels over doet en stelt zelfs als harde voorwaarde dat bij de verdeling van de middelen de zogeheten centrumfunctie minder gewicht krijgt.

Stapeling problemen

Onder aanvoering van Tilburg vinden Apeldoorn, Arnhem, Breda, Den Bosch, Ede, Eindhoven, Enschede, Helmond, Maastricht, Nijmegen, Venlo en Zwolle dat de ROB ‘de positie van steden met een centrumfunctie is vergeten.’ En dat terwijl in verschillende onderzoeken de problematiek en de bijbehorende kosten voor centrumsteden pregnant naar voren komen, zo stellen zij. Centrumsteden hebben volgens hen te maken met een stapeling van problemen, doordat zij voorzieningen herbergen met een regiofunctie. Ze wijzen onder andere op de regionale taken zoals maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en beschermd wonen, waarbij cliënten vaak in de stad blijven wonen en doorstromen naar andere lokale voorzieningen zoals Wmo-begeleiding. Dat zorgt voor een kosten-opdrijvend effect.

Jaren tekort gedaan

‘Wij achten het onwenselijk om de huidige situatie te laten voortbestaan. Uitstel voorbij 1 januari 2023 is niet te verkopen aan de gemeenten – waaronder veel centrumsteden – die al zo lang de nadelen van het huidige verdeelmodel ondergaan’, aldus de Tilburgse burgemeester Theo Weterings namens de centrumsteden. ‘Wij vragen om oog te hebben voor de huidige gemeenten die nu al jaren tekort worden gedaan en hen niet langer te laten wachten.’

Breed onderzoek

De zorgen van de ROB over de onderzoekstechniek delen ze niet. Het proces is in hun ogen transparant en navolgbaar geweest en toen gemaakte keuzes zijn mede door de adviesraad onderschreven. Die nu opnieuw ter discussie stellen, hoort niet. En ook aanvullend onderzoek, waartoe de ROB Binnenlandse Zaken aanspoort, achten de dertien bezorgde centrumsteden niet opportuun. ‘Meer onderzoek leidt niet per definitie tot meer inzicht en belangrijker nog: er zullen, met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, dezelfde resultaten uit komen. De enige uitzondering daarop is een breed onderzoek naar de grootstedelijke problematiek bij gemeenten (met klem: niet exclusief de G4 aangezien grote stedenproblematiek bij meerdere centrumsteden aan de orde is). Zonder dat het een opschortende werking heeft voor de herverdelingstrajecten.’