CDA-denktank wil groter gemeentelijk belastinggebied

De benoeming van de burgemeester moet ‘moderner’ en gemeenten moet meer belastingen mogen heffen. Het Wetenschappelijk Instituut (WI) van het CDA wil onder andere met die twee plannen de lokale democratie versterken.

Een en ander staat in het vandaag gepresenteerde rapport Gezag, vrijheid en burgerschap. Aanleiding voor het rapport is volgens WI-directeur Rien Fraanje de constatering dat er een breed politiek draagvlak is voor meer ruimte voor samenleving en maatschappelijk initiatief.

Halvering ozb

Daarbij hoort een ander belastingregime. Het gemeentelijk belastinggebied dient te worden verruimd. ‘Uiteraard kan dit alleen als de centrale belastingheffing daarop navenant wordt aangepast. Hiermee wordt de beleidsmatige ruimte en financiële zeggenschap van lokale overheden vergroot, iets wat recht doet aan hun toegenomen taken en verantwoordelijkheden’, aldus het rapport. ‘Om het tweede kabinet Balkenende mogelijk te maken, deed het CDA de concessie aan de VVD gemeentelijke onroerendezaakbelasting te halveren. Dat was niet de keuze van het CDA’, zegt Fraanje. Nu er door decentralisatie van taken op het gebied van jeugd, werk en zorg steeds meer taken op het bordje van de gemeenten zijn komen liggen, is het volgens hem eens te meer tijd het lokaal belastinggebied weer te verruimen. ‘Bij meer taken hoort ook meer beslisruimte’, aldus Fraanje. ‘Dan kan de gemeente ook in overleg met de inwoners in overleg treden over de inzet van de schaarse middelen’, aldus Fraanje.

Belastingdruk minimaal gelijk

Over welke vorm die extra belastingruimte moet krijgen, laat het rapport zich niet uit. De nadere invulling daarvan is aan de financiële experts van de partij. Wel geeft het Wetenschappelijk Instituut mee dat de totale belastingdruk voor de burgers ten minste gelijk moet blijven. Dat is belangrijk, omdat door de totale belastingdruk voor burgers te verlagen er namelijk ook meer financiële ruimte ontstaat voor het ontplooien van maatschappelijke initiatieven.

Het WI waarschuwt wel dat in de omvang van zo’n verschuiving het effect heeft van een mogelijke prikkel tot (verdere) opschaling van gemeenten. ‘Wanneer buurgemeenten een fors uiteenlopend draagvermogen hebben, zal de vraag naar herindeling onvermijdelijk om de hoek komen kijken’, aldus het rapport.

Aanstelling burgemeester

De lokale democratie kan daarnaast worden versterkt door de vierjaarlijkse gemeenteraadsverkiezingen meer te spreiden. Daarmee wordt het zelfstandige belang van de democratische legitimatie van het gemeentelijk beleid benadrukt. ‘Voorts verdient het aanbeveling de aanstellingswijze van de burgemeester te moderniseren zonder dat zijn onpartijdige positie wordt aangetast’, aldus het rapport. Hoe die modernisering eruit ziet, daarover laat het WI zich niet uit. Fraanje: ‘Het moet anders. Zoals het nu is [de gemeenteraad heeft een zware stem bij de keuze, maar niet de volledige zeggenschap/red] – is het vaag en niet transparant. Het is het allemaal net niet.’

Verkiezingsprogramma

Hoe die aanstellingswijze van de burgemeester er dan wel uit moet komen zien, daarover zwijgt het rapport. De bedoeling is dat bestuurdersverenigingen de gedane voorzet verder brengen. Niet zonder reden heeft het instituut het rapport nog voor de zomer uitgebracht. ‘Dan kan het bij het opstellen van het CDA-verkiezingsprogramma nog een rol spelen’, aldus Fraanje.

Begin dit jaar al sprak CDA-voorman Sybrand Buma zijn voorkeur uit voor een gekozen burgemeester. Buma zei dat hij af wilde van het ‘schimmige systeem met een vertrouwenscommissie’ waarna de burgemeester wordt benoemd door de Kroon. Ook hij liet zich er toen niet over uit of een burgemeester straks moet worden gekozen door de gemeenteraad of door de bevolking.