‘Amsterdam faalt in bestrijding drugscriminaliteit’

Amsterdam heeft de strijd tegen de georganiseerde misdaad vrijwel verloren, autoriteiten zijn slecht ingevoerd in de drugseconomie en -criminaliteit, de politie heeft de drugsbestrijding volledig laten liggen en justitie verzuimt de echte misdaadstructuren aan te pakken.

Vrijdag presentatie

Dat zijn volgens De Telegraaf de conclusies van het toen nog vertrouwelijke onderzoek De achterkant van Amsterdam naar ondermijnende criminaliteit in de hoofdstad in opdracht van de gemeente. Het rapport, dat na zes maanden onderzoek is opgesteld door hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops en onderzoeksjournalist Jan Tromp is na het artikel in De Telegraaf vandaag vervroegd gepubliceerd.

Helft nieuwe bedrijven onderhands gefinancierd

De top van de Amsterdamse onderwereld is vrijwel onaantastbaar. Met die zin opent de krant het artikel. Kopstukken verdienen miljarden euro’s. Geld wordt via het buitenland witgewassen. Vijftig procent van de nieuwe bedrijven in Amsterdam is onderhands gefinancierd en maar liefst 35 procent van de financiers is in het verleden met justitie in aanraking gekomen. De drugscriminaliteit heeft vrij spel en een ontwrichtende werking op de stad, stellen Tops en Tromp.

Eerder coke dan pizza
Falende drugsbestrijding en een gebrek aan sturing, daadkracht en handhaving door de gemeente, vat de krant het samen. De gemeente pakt niet door bij projecten die verwevenheid van de onder- met de bovenwereld moet voorkomen. Kennis bij de politie over de drugsmarkt is verloren gegaan. In het rapport staat dat 30 procent van het uitgaanspubliek in 2017 recent coke heeft gebruikt. De verkoop gaat via een distributienetwerk van koeriers op scooters, in auto’s en taxi’s. Een ingewijde stelt dat je eerder bestelde cocaïne in huis hebt dan een bestelde pizza.

Belastingdienst 'amoreel'
Tops en Tromp stellen dat de 167 coffeeshops jaarlijks zeker 300 miljoen euro omzet halen. Volgens hen is de Belastingdienst amoreel, aangezien zij wel int, maar ook zwijgt. ‘Ze kijkt niet waar het geld vandaan komt en is terughoudend in het delen van informatie met anderen.’ In de keiharde wereld die achter de bevoorrading van de coffeeshops zit is het beschieten van elkaars shops usance net als het leggen van handgranaten voor de deur om sluiting te forceren. Uit onderzoek naar 18 incidenten met handgranaten in 2019 is niet naar boven gekomen wie de opdrachtgevers waren.

'Bekwame handelsgeest'
‘Wat we vroeger deden met kaneel en specerijen doen we nu met drugs. Het is een bekwame handelgeest’, citeren de onderzoekers een goed ingevoerde politieman in het rapport. Hand- en spandiensten worden verricht door vaak verstandelijk beperkte jongens van soms maar zeven of acht jaar uit ‘zwijgwijken’ als de Bijlmer, Nieuw-West en Oost. De onderzoekers zien een verschuiving van jongeren uit de lagere klassen naar de middenklasse en hoger. Middelbare scholieren duiken op in de drugsnetwerken.

'Criminelen stuwen huizenprijzen op'
Een topambtenaar kan zo tien tot twintig branches in de binnenstad noemen die niet zuiver zijn, zegt hij tegen de onderzoekers. Geld van buitenlandse criminelen wordt geinvesteerd in vastgoed. Een kwart van de huizen wordt gekocht zonder geleend geld. Soms wordt zes ton gewoon cash afgerekend. Een leidinggevende in de financiële wereld durft te stellen dat prijsstijgingen op de huizenmarkt het gevolg zijn van criminele investeringen. De onderzoekers waarschuwen dat de enorme drugswinsten een gezond concurrentieklimaat ondermijnen. De gemeente erkent in het rapport dat er geen greep is op drugsgerelateerde criminaliteit in de stad. Volgens een topambtenaar is dat te wijten aan een gebrek aan handhaving.

Debat en extra geld
Kamerleden reageren in De Telegraaf bezorgd op het ‘alarmerende’ rapport. De PvdA heeft een debat aangevraagd en pleit voor extra geld voor de strijd tegen de georganiseerde misdaad in Amsterdam op Prinsjesdag. Volgens Kamerlid Attje Kuiken zijn de oplossingen: investeren in kennis, extra agenten, strenger handhaven en beter informatie delen. Ook het CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg vindt dat alle partners de handen ineen zullen moeten slaan en moeten ontmoedigen en handhaven. ‘Het wegkijken in Amsterdam moet stoppen.’

Eensgezind en vasthoudend optreden

Naast de publicatie van het rapport stuurde de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema een brief naar de raad met een bestuurlijke reactie. 'Het aanpakken van de drugseconomie en de misdaad waarmee deze gepaard gaat, vergt uithoudingsvermogen, gezamenlijke toewijding en langjarige inspanning', schrijft zij daarin. 'We herkennen de kritiek in het rapport op de gefragmenteerde en projectmatige inzet', schrijft ze. Het college geeft daarom grote prioriteit aan 'eensgezind en vasthoudend optreden' in nauwe samenwerking met politie, Openbaar Ministerie, het Rijk, regionale partners en andere grote steden.

Amsterdams Programma Drugs
Halsema wijst er verder op dat het college in het voorjaar al extra geld heeft vrijgemaakt voor een allesomvattende aanpak van de drugsproblematiek, genaamd Amsterdams Programma Drugs. Dat programma, dat mede tot stand is gekomen op basis van het onderzoek van Tops en Tromp, wordt in oktober aan de gemeenteraad aangeboden.

NPB: 500 extra rechercheurs
De Nederlandse Politiebond (NPB) pleit voor vijfhonderd extra politiemensen die de georganiseerde drugscriminaliteit harder gaan aanpakken. Jan Struijs, voorzitter van de NPB, noemt het probleem 'puur een Amsterdamse kwestie'. 'Een prima aanwijzing zou wat mij betreft zijn: selecteer uit het huidige politiepersoneel vijfhonderd extra rechercheurs en zet die aan het werk met maar één taak: het verzamelen van gegevens over de grote vissen binnen de georganiseerde en zware criminaliteit en hoe die hun zaken regelen.'