16 miljard euro raakt uit zicht

Voor de controle op de rechtmatigheid en doelmatigheid van de besteding van de zestien miljard euro die met de decentralisaties sociaal domein na 1 januari 2015 zijn gemoeid, blijkt niets geregeld. Ruim zestien miljard euro dreigt uit het zicht te verdwijnen.

Controleproblemen

Kijkend naar de wetgeving zoals deze nu in de maak is − Wmo 2015, Participatiewet en de Jeugdwet − dan is het vragen om controleproblemen, stelt Arno Visser, lid van de Algemene Rekenkamer in een interview in Binnenlands Bestuur. Om dat te voorkomen, trekken de rekenkamers, verenigd in de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) aan de bel.

Plasterk aan de bak

‘Er wordt hard gewerkt aan de ‘voorkant’ van de drie decentralisaties, maar de ‘achterkant’ wordt vergeten. En dat moet evenzeer worden geregeld, voor dat de wetten van kracht worden’, benadrukt Visser. Een adequaat stelsel van democratische controle is onontbeerlijk. Inzicht in de besteding van middelen is noodzakelijk om te kunnen beoordelen of het geld wordt ingezet waarvoor het is bedoeld. En dus moet Plasterk − als minister van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk voor de inrichting van het openbaar bestuur − aan de bak.

Bevoegdheden in geding

‘De bevoegdheden van lokale rekenkamers en –commissies zijn onvoldoende toegesneden op de nieuwe ontwikkelingen’, stelt Ans Hoenderdos, eveneens bestuurslid van de NVRR. Met name door de samenwerkingsverbanden die gemeenten moeten vormen om de decentralisaties op een verantwoorde manier te kunnen uitvoeren, zijn die bevoegdheden van de rekenkamers en vooral die van de rekenkamercommissies in het geding. Nu mogen rekenkamers alleen onderzoek doen bij samenwerkingsverbanden als de afzonderlijke gemeente een belang van meer dan 50 procent heeft. Een versoepeling is nodig, vindt de NVRR.

Doelmatige besteding

Maar er moet meer gebeuren. ‘Als we het over doelmatige besteding hebben, moet eerst duidelijk zijn wat doelmatig is, wat er nodig is om dat te meten en vervolgens hoe je dat gaat meten. In het sociaal domein is dat ‘heel erg moeilijk’, realiseert Visser zich. Maar wel nodig. ‘Met wat nu in de steigers staat, weten we op landelijk en op lokaal niveau niet wat er gebeurt’, zegt Visser. ‘Behalve dat er geld wordt uitgegeven. En dat stuit de rekenkamers tegen de borst.’

Bewaken belastinggeld

Visser: ‘Het staat hier buiten op de gevel bij de deur: “Wij bewaken het belastinggeld van de Nederlandse belastingbetaler.” Wij gaan na of dat rechtmatig, doelmatig en doeltreffend wordt uitgegeven. Dus als er geld uit het zicht verdwijnt, is dat erg. Omdat er veel geld mee is gemoeid, maar ook omdat het hier gaat om drie heel kwetsbare groepen.’

Niemandsland

Eerder kaartte de Algemene Rekenkamer al aan dat bij iets meer dan 10 procent van de specifieke uitkeringen van het rijk aan de gemeenten (1,4 miljard euro), het onzeker is waaraan dat wordt uitgegeven. Visser waarschuwt: ‘Dat kan hier in het groot gaan gebeuren. Dat zijn al aanwijzingen dat als je het niet strak afspreekt, het ergens in een niemandsland terechtkomt.’

Lees het hele interview in Binnenlands Bestuur van deze week (BB24)