Corona houdt de buitenlandse toerist weg uit Nederland. Dat heeft ingrijpende financiële gevolgen voor gemeenten die leunen op toerisme en winkelbezoek van over de grens. Of biedt de crisis juist kansen voor vruchtbare heroriëntering?
‘Wij burgemeesters vragen om de eerste tranche van het EU-Herstelfonds rechtstreeks aan de gemeenten te geven.’ Nee, hier spreekt niet de voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, maar zijn Italiaanse collega Matteo Ricci – burgemeester van Pesaro en vice-voorzitter van de Nationale Vereniging van Italiaanse Gemeenten, ANCI.
Het aantal daklozen stijgt jaar na jaar en de groep wordt steeds diverser. Gemeenten kregen 200 miljoen euro extra van het rijk om het probleem aan te pakken. Maar voor een structurele oplossing is meer nodig, stellen wethouders Simone Kukenheim (Amsterdam) en Miriam Haagh (Breda).
Diverse commissies beten zich stuk op een noodzakelijke aanpassing van de waterschapsbelastingen. Nu ligt er een onder waterschappen breed gedragen voorstel van een stuurgroep onder leiding van Menno Snel. Komt er een eind aan de impasse?
Het toeslagenstelsel ligt onder vuur. Gemeenten willen graag bij de ontwikkeling van een alternatief worden betrokken. Of het nieuwe toeslagensysteem wellicht zelf ter hand nemen. Maar kunnen ze dat extra werk wel aan?
Voor duizenden financiële medewerkers bij gemeenten gaat er de komende vijf jaar veel veranderen. Administratieve, boekhoudkundige banen verdwijnen door verdergaande automatisering. De nadruk verschuift naar bedrijfseconomische analyses, bedoeld voor college en ambtelijke top.
Onzekerheid overheerst in de gemeentelijke begrotingen voor 2021. De grote steden benadrukken stuk voor stuk dat voorspellingen vanwege de coronacrisis nog onzekerder zijn dan anders. Er zijn zorgen over diepere kloven in de samenleving. Men investeert – juist nu – en legt geldreserves aan.
Rotterdam is ambitieus en wil in alle toplijstjes, maar de Maasstad is volgens de lokale rekenkamer overmoedig en neemt te veel risico’s. ‘Gemeenten herkennen deze problemen, denk ik’, zegt directeur Chris Ravensbergen van VNG Risicobeheer. ‘Hoe omzeil je de valkuilen?’
Bent u wethouder financiën, dan is er een redelijk grote kans dat u uw termijn niet af zult maken, zeker nu de gemeentelijke financiën zo problematisch worden.
De structurele effecten van de coronacrisis moeten zich nog gaan voordoen. Maar duidelijk is dat snel na het beëindigen van de steunmaatregelen vanuit het rijk grote opgaven op het gebied van werk, inkomenszekerheid, publieke voorzieningen, zorg, welzijn en ondersteuning zich zullen presenteren. Daarnaast vragen bestaande en nieuwe transitieopgaven rond energie, natuur, voedsel, mobiliteit en ruimtelijke ordening om een voortvarende aanpak. Alles bij elkaar betekent het volgens Ard Schilder en Erik Roest dat het uiterste zal worden gevraagd van het adaptief vermogen van de samenleving en het openbaar bestuur, met name op decentraal niveau.
Het gemeentefonds moet structureel worden verruimd. Dat staat buiten kijf. En als dat extra geld er niet komt, gooit de VNG de deur dicht richting kabinet. Maar er moet meer gebeuren. Het rijk moet de autonome rol van gemeenten respecteren én ernaar handelen. Een interview met VNG-directeur Leonard Geluk.
Als de uitgaven en inkomsten van de gemeente niet in balans zijn, raakt de positie van de verantwoordelijke wethouder financiën makkelijk onder druk. Dat blijkt uit onderzoek dat Ronald Vuijk, zelf oud-wethouder, deed aan de Radboud Universiteit.
De negen gemeenten in de jeugdhulpregio West-Brabant-West werken nu vijf jaar met resultaatgerichte financiering. Opvallend: de complexe jeugdhulp daalt sterk en de gemiddelde kosten van de jeugdhulp per inwoner liggen er aanmerkelijk lager dan elders.
De coronacrisis leidt tot (nog) grotere tekorten op de gemeentelijke begrotingen. Hoe kunnen gemeenten straks de juiste keuzes maken? Ayrin van Dal, Maxim ter Hedde en Rogier van der Wal pleiten voor een zakelijk-strategische voorbereiding zonder heilige huisjes, maar met concrete handelings perspectieven. Laat integrale keuzes vanuit de sterke kanten, focus en het onderscheidende profiel van de gemeente leidend zijn.
De verveling onder jongeren tegengaan was een van de uitdagingen voor gemeenten tijdens de coronazomer. De subsidieregeling ‘Jeugd aan Zet in Crisistijd’ kwam dan ook als geroepen. Dankbare bestuurders en jongerenwerkers blikken terug. ‘Dankzij de subsidie hebben we een fantastische zomer kunnen draaien.’
In 2018 hadden 208 van de 355 gemeenten een exploitatietekort. Sindsdien ging de situatie verder achteruit. De rente is extreem laag. Wat is er makkelijker dan, zoals tientallen gemeenten doen, geld lenen om de tekorten aan te vullen? Inmiddels loopt de leensom op tot 50 miljard euro.
Waarom doe je iets zelf als anderen het beter kunnen? Regiegemeente Arnhem trok geen ‘blik ambtenaren’ open om in coronatijd zzp’ers tijdig van inkomensondersteuning te voorzien. Amersfoort hanteert het regiemodel al jaren. ‘Je kunt beter focussen op je beleid.’
Impactanalyses geven gemeenten houvast in de coronacrisis, stellen Den Haag en Oosterhout. Beide gemeenten hebben impactanalyses gemaakt, ieder op hun eigen manier. ‘Veel is nog onzeker, maar je hebt wel een richting waarop je kunt koersen en waar je beleid op kunt voeren.’
Er is alom aandacht voor Fantoomgroei; het nieuwe boek van Sander Heijnen en Hendrik Noten. Zeker de ondertitel spreekt aan, ‘Waarom we steeds harder werken voor minder’. Onbehagen in de samenleving is van alle tijden en daarom is het goed wanneer schrijvers proberen dat te duiden. Hebben ze een punt? En hebben een oplossing?
Nog voor de zomer spreekt minister Ollongren zich uit over de verhuurderheffing voor corporaties. In Amsterdam weten ze wat ermee moet gebeuren: van tafel. Voor de helft van de corporaties dreigen financiële problemen waardoor broodnodige nieuwbouw uitblijft.
‘ambtenaar extra zwaar gestraft’
