Duidelijkheid

Duidelijkheid. Dat is wat de gemeenten voornamelijk vragen van het kabinet. De vandaag gepresenteerde begrotingen bieden weliswaar duidelijkheid over de bezuinigingen die doorgevoerd worden op de verschillende beleidsterreinen, maar nog altijd geen duidelijkheid over hoe die bezuinigingen uit zullen pakken en wat voor gevolgen ze zullen hebben voor de gemeentefinanciën.

Verschillende plannen die het kabinet had en die tot efficiencyvoordelen moesten leiden zijn inmiddels teruggedraaid, maar de bezuinigingen die ermee gepaard gaan blijven staan. Gemeenten roepen om verruiming van het gemeentelijk belastinggebied. Als ondersteuning van burgers beter door de gemeenten kan worden geregeld omdat die dichter bij de burger staat dan de rijksoverheid, waarom zou diezelfde gemeente dan in financiële zin geen beroep mogen doen op de sterkere schouders binnen de gemeenten om aan die ondersteuning bij te dragen?
 

Door decentralisatie van taken op het gebied van jeugdzorg, participatie en ondersteuning van zorgbehoeftigen krijgen gemeenten er tal van taken bij. De bijbehorende financiën worden echter pas na een korting van miljarden naar de gemeenten overgeheveld. Veel gemeenten zien desondanks mogelijkheden om – samen met de burger – de uitdaging om het voorzieningenniveau op peil te houden. Als ze daar ten minste de bijbehorende beleidsruimte voor krijgen. Wanneer gemeenten door landelijke regels worden gedwongen hun budget grotendeels aan gedecentraliseerde taken, komen de taken en verantwoordelijkheden die van oudsher onder de gemeenten vallen onder druk te staan.

Hoe groot die beleidsruimte zal zijn ten aanzien van de taken die worden overgeheveld naar gemeenten, ook dat is vooralsnog verre van duidelijk. Daardoor blijft het vooralsnog schier onmogelijk voor gemeenten een sluitende begroting op te stellen, zeker met een kabinet die keer op keer lijkt terug te schrikken van negatieve reacties van de bevolking en geplande maatregelen ijlings terugdraait, vooral wanneer bezuinigingsmaatregelen ten koste gaan van kwetsbare groepen in de samenleving. Want met de naderende gemeenteraadsverkiezingen wil niemand dat zijn partij op lokaal niveau als kil en harteloos te boek staat. Al te grote duidelijkheid over noodzakelijke bezuinigen kan electoraal wel eens verkeerd aanpakken.
 

Het kabinet belooft meer duidelijkheid te verschaffen over de financiën die met de decentralisaties zijn gemoeid. In oktober zal het kabinet informatie sturen naar de gemeenten over het sociaal deelfonds, waarin de staatssecretaris van VWS samen met de gemeentefondsbeheerders vastlegt hoe de verdeling van het budget voor de nieuwe Wmo voor 2015 is geregeld. Dat schept in ieder geval meer duidelijkheid aan de inkomstenkant voor gemeenten. Maar duidelijkheid over de uitgavenkant is er niet. In hoeverre zal het gemeenten lukken een groter beroep te doen op mantelzorgers en vrijwilligers om Wmo-taken uit te voeren? Zullen mensen die voorzieningen kwijt raken zich daarbij neerleggen of zal een massale gang naar de rechter volgen om door de gemeente betaalde voorzieningen af te dwingen? Het blijft vooralsnog koffiedikkijken.
 

Maar niet alles in de miljoenennota is kommer en kwel dit jaar. Reden voor een klein feestje:
de nullijn voor ambtenaren gaat eindelijk, na drie jaar, van tafel. Ruim 1 miljoen ambtenaren kunnen een kleine salarisverbetering tegemoet zien. Dat mocht ook wel eens, na drie jaar verlies in koopkracht. Hoe hoog de loonsverbetering wordt, dat moeten werkgevers en vakbonden verder uitonderhandelen. Die onderhandelingsruimte zal echter niet groot zijn, want het kabinet blijft een budgettaire nullijn hanteren. Een loonsverbetering voor ambtenaren en onderwijspersoneel mag, zo lang het totaal van de loonsom inclusief de secundaire arbeidsvoorwaarden maar niet stijgt. Die laatste voorwaarde zet toch weer een beetje een domper op het feestje.
 

Eric de Kluis