Digitale inclusie bevorderen met de IDO’s

Medio september start een koplopersprogramma voor gemeenten die werk willen maken om de digitale kloof te verkleinen. Het is onderdeel van de Lokale Ketenaanpak Digitale Inclusie. Een belangrijke spil daarbij om inwoners, die digitale ondersteuning nodig hebben, te bereiken zijn de informatiepunten digitale overheid (IDO’s).

Met het koplopersprogramma wil de VNG enthousiaste gemeenten, die aan de slag willen of al aan de slag zijn met digitale inclusie, een duwtje in de rug geven. Dat doet ze onder meer met een extra impuls aan lopende lokale initiatieven. Het programma, waar maximaal 20 koplopers aan kunnen deelnemen, loopt tot eind van dit jaar met mogelijke uitloop tot eind eerste kwartaal van 2024.

Het is tegelijk ook de start van de Lokale Ketenaanpak Digitale Inclusie die de VNG en de Alliantie Digitaal Samenleven (ADS) samen ontwikkelen. In deze aanpak werken de publieke, maatschappelijke én de private sector samen om inwoners die (tijdelijk) digitaal niet mee kunnen doen, door bijvoorbeeld een beperking, vaardigheden of simpelweg doordat ze geen toegang hebben tot goedwerkende apparaten, te ondersteunen. De aanpak moet leiden tot betere en vroegtijdige signalering van problemen.

Informatiepunten digitale overheid

De IDO’s spelen dus een essentiële rol in de Lokale Ketenaanpak Digitale Inclusie. Sinds 2019 zijn deze informatiepunten te vinden in bibliotheken in het land. Momenteel staat de teller op 682 IDO’s. Gemiddeld zijn dat er twee per gemeente, maar sommige IDO’s bedienen ook meerdere gemeenten. “Bij deze laagdrempelige hulppunten in bibliotheken kunnen inwoners terecht met vragen over online overheidsdienstverlening”, legt Rachida Moreira Figueiredo, projectleider Lokale Ketenaanpak Digitale Inclusie van de VNG, uit. “En dat blijkt hard nodig. Vlak voor de zomer is de 100.000e hulpvraag gesteld bij het IDO in de bibliotheek van Rotterdam Dat geeft wel aan hoe groot de behoefte is onder inwoners aan deze ondersteuning. Ook voor gemeenten biedt het voordelen. Die kunnen dankzij de IDO’s meer komen te weten wie hun doelgroep precies is, waar die zich bevindt en hoe je de doelgroep kunt bereiken.”

‘Niet alleen gemeenten zijn verantwoordelijk’

Sinds 1 januari dit jaar hebben gemeenten de regiefunctie gekregen over deze informatiepunten. Die rol lag voorheen bij de Koninklijke Bibliotheek. De VNG ondersteunt gemeenten in hun nieuwe rol. Moreira Figueiredo: “De expertise ligt nog steeds bij de bibliotheken, zij weten het beste hoe het IDO werkt. Samenwerking tussen gemeenten en bibliotheken is dan ook niet weg te denken. Dat past helemaal bij het idee van de ketenaanpak. De IDO’s zijn niet opgezet om zelf als gemeente of bibliotheek inwoners te ondersteunen bij digitale overheid maar om dat samen met ketenpartners te doen, zowel publieke als private partners. Ook banken, verzekeraars en telecombedrijven als Vodafone en Ziggo doen mee.”

Het zijn immers niet alleen de gemeenten die verantwoordelijk zijn dat digitaal minder vaardige Nederlanders mee kunnen, ook de maatschappelijke en private partijen zijn daarvoor verantwoordelijk. In de praktijk blijkt dat mensen ook bij het IDO komen met vragen over internetbankieren, of ze nemen een nieuwe mobiele telefoon mee in de verpakking met de vraag of  IDO-medewerkers kunnen helpen met installeren. Omdat we vinden dat deze vragen door banken en telecombedrijven zelf beantwoord moeten worden zijn er inmiddels al diverse initiatieven van banken en telecombedrijven zoals Vodafone om in samenwerking met het IDO aan deze vraag te kunnen voldoen. “We denken bij de lokale ketenaanpak aan verschillende nieuwe mogelijkheden binnen de IDO’s, zoals bijvoorbeeld de uitwisseling van mobiele devices, of een spreekuur van banken of verzekeraars”, vertelt Moreira Figueiredo. “Overigens houden we niet per se vast aan de bibliotheek als locatie. Als blijkt dat dat een IDO beter past in een buurthuis, kerk of moskee om zodoende beter buurtbewoners te bereiken dan moet je daarnaartoe.” In de zoektocht om ook meer jongeren te bereiken zijn er al pilots geweest voor IDO’s op bijzondere locaties. Moreira Figueiredo: “Zo zijn er in Utrecht op initiatief van McDonald’s IDO spreekuren georganiseerd  in een van de restaurants. Daar komen veel jongeren.”

Handreiking Lokale Ketenaanpak Digitale Inclusie

De koplopergemeenten gaan werken met een praktische handreiking Lokale Ketenaanpak Digitale Inclusie, met daarin onder meer best practices uit het hele land. Die moet ambtenaren helpen om zo’n lokale keten op te zetten met maatschappelijke en private partijen. Deze handreiking zal medio september 2023 beschikbaar komen. Ook de ADS heeft een werkboek ontwikkeld over de lokale Ketenaanpak. De handreiking en het werkboek sluiten op elkaar aan. De VNG laat momenteel een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) uitvoeren om ook bestuurlijk te kunnen laten zien wat de meerwaarde is van de IDO’s. Moreira Figueiredo: “Wat kan het opleveren voor de inwoner, voor gemeenten? Of breder voor de economie? Het aanbieden van Sociaal Internet kan bijvoorbeeld helpen de werkloosheid terug te dringen doordat meer mensen in staat zijn digitaal te solliciteren. We rekenen dan nu allemaal door en presenteren de resultaten op 2 november op het VNG Uitvoeringscongres.”