WRR bepleit 'iAutoriteit' voor de overheid

Urgentie
Met het WRR-rapport iOverheid willen auteurs Corien Prins, hoogleraar Recht en Informatisering in Tilburg, en WRR-medewerker Dennis Broeders urgentie en overzicht brengen in de nu vaak versnipperde discussies over wat de overheid allemaal op het gebied van digitalisering en informatisering doet. Dat is nodig, want de gegevens die (semi-)overheidsinstanties over burgers vastleggen en steeds intensiever delen, kennen geen grenzen, terwijl diezelfde overheidsinstanties op het niveau van verantwoording wel aan grenzen zijn gebonden.

Commissies
De burger dreigt intussen in de knel te komen. Profielen in bijvoorbeeld het Elektronisch Kinddossier of bij de Belastingdienst kunnen tegen hem gaan werken. Een nieuwe iAutoriteit zou daar wat aan kunnen doen. Prins en Broeders pleiten ook voor een iPlatform (om de transparantie in de gegevensverwerking te bewaken) en een commissie iOverheid. “We zijn niet per se voor meer commissies”, benadrukt Prins. Het gaat haar om het onderkennen van de noodzaak dergelijke functies ergens te beleggen.

Politiek
De politiek is nu aan zet, vindt Prins. Ook als het gaat om ‘function creep’, het gebruik van systemen waarvoor ze oorspronkelijk niet bedoeld zijn. Zo wordt het automatische nummerbordherkenningssysteem (ANPR) in bepaalde regio’s voor een groeiend aantal opsporingstaken ingezet. Prins: “We zeggen niet op voorhand dat dat niet mag; het is ook innovatie. Alleen moet het wel tijdig politiek bediscussieerbaar zijn. We hebben gemerkt dat veel ambtenaren ook met die problematiek worstelen.”

Profielen
Al voorbeeld van waar het mis kan gaan noemt Prins de veranderende bewijspositie van de burger. “Het is nu aan jou om aan te tonen waarom de vooringevulde aangifte van de Belastingdienst niet klopt. Maar de Belastingdienst haalt die gegevens overal en nergens vandaan.” En net zoals studenten soms bij sollicitaties door hun Facebook-profiel in verlegenheid worden gebracht, kunnen burgers bij de overheid in een lastig parket komen. “Er worden profielen opgebouwd van kinderen in systemen die een kind categoriseren en classificeren als risicovol met kleurtjes: rood, geel, groen, blauw. Over vijf jaar wordt dat problematisch. De Belastingdienst werkt met profielen en op enig moment loop je er gewoon tegenaan dat je een ander bent geworden, maar dat de overheid je nog steeds typeert als X, Y of Z.”

Achterhaald
Burgers die ermee worden geconfronteerd dat ze bepaalde diensten niet meer krijgen of onterecht op een onaangename manier door de overheid worden benaderd kunnen bij verschillende instanties terecht, zegt Prins, “maar je kunt alleen ergens terecht volgens de oude wereld, niet volgens de verknoopte realiteit.”