Weekers: 'Fraudebestrijding is niet altijd klantvriendelijk'
Onterecht niet-uitbetaalde toeslagen zijn niet helemaal te voorkomen, stelt staatssecretaris Weekers. Maar de Kamer vindt dat hij te makkelijk de bal neerlegt bij de burger.
Onterecht niet-uitbetaalde toeslagen zijn niet helemaal te voorkomen, stelt staatssecretaris Weekers tegenover de Kamer in een uitgebreide brief. In de afweging tussen dienstverlening en fraudebestrijding zal de Belastingdienst bij het uitbetalen van toeslagen de balans vaker in het voordeel van de tweede laten moeten laten doorslaan. Maar de Kamer vindt dat hij te makkelijk de bal neerlegt bij de burger.
Eén rekeningnummer
Weekers heeft de Kamer uitvoerig uitgelegd wat er aan de hand is met de uitbetaling van toeslagen en waarom duizenden mensen hun toeslagen aan het eind van december niet of te laat hebben ontvangen. Kern van het verhaal is de al enkele jaren voorgenomen invoering van het gebruik (en controle) van één bankrekeningnummer voor burger en bedrijfsleven om zaken te kunnen doen met de Belastingdienst. Per 1 december was het daadwerkelijk zover. Van 642.000 mensen die sinds 22 oktober hun rekeningnummer hadden gewijzigd of een nieuw nummer hadden opgegeven, kon slechts 70 procent automatisch worden geverifieerd. De rest, 177.000 burgers en ondernemers, moest ontbrekende gegevens opsturen, zoals een bankrekening afschrift waaruit blijkt dat de betreffende rekening op hun naam staat. De 120.000 die niet reageerden heeft de Belastingdienst vergeleken met bestaande nummerbestanden, waarna alsnog 109.000 een toekenning kregen. Hun toeslagen zijn onderweg. Maar Weekers legt de bal voroal bij degenen die niet of niet tijdig hebben gereageerd op verzoeken om informatie.
Extra vertragingen
Er waren overigens ook nog twee 'procesverstoringen' bij de Belastingdienst die voor respectievelijk 27.000 en 17.500 mensen voor aanzienlijke vertragingen zorgden. Die zijn volgens Weekers opgelost.
Het gebruik van één rekeningnummer is een maatregel die drie jaar geleden is bedacht om te voorkmen dat fraudeurs al te makkelijk toeslagen wegsluizen naar hun eigen rekeningnummer. Volgens Weekers is door de nieuwe aanpak daadwerkelijk voorkomen dat bij de poging tot fraude in Amsterdam Zuid-oost afgelopen december toeslagen van onwetende particulieren zijn betaald aan fraudeurs.
Oppositie zeer kritisch
Deze woensdagmiddag debatteert de Kamer verder over de kwestie. Volgens GroenLinks-Kamerlid Jesse Klaver is de opmerking van Weekers dat fraudebestrijding voor 'enig ongemak' zorgt, "volledig losgezongen van de werkelijkheid". Weekers heeft volgens hem de problemen te laat onderkend en is er ook sprake van een vertrouwensbreuk tussen Weekers en zijn medewerkers. Ook de rest van de oppositie is zeer kritisch. Norbert Klein van 50PLUS noemt het wegwuiven van de problemen door Weekers 'symptomatisch' SP-Kamerlid Arnold Merkies verweet Weekers dat hij de schuld bij de mensen zelf legt. Hij vroeg de VVD-bewindsman dit terug te nemen.
'Systeem is bizar'
VVD-Kamerlid Helma Neppérus nam haar partijgenoot Weekers in bescherming. Volgens haar moet fraudebestrijding prioriteit hebben. Neppérus noemde het toeslagensysteem - 70 procent van de bevolking ontvangt een of meer toeslagen - bizar. "Dat moet op de schop." De VVD heeft al eerder gezegd van het toeslagensysteem af te willen, omdat het niet uitvoerbaar is.
Van uitvoeringstechnische kwesties hebben kamerleden per definitie geen verstand.
Het is bijzonder opvallend dat het vaak de belastingdienst is die daar het slachtoffer van wordt.
Enkele voorbeelden:
1, Het jaarlijks terugkerende drama waarbij details in belastingwetten worden veranderd. Het liefst in de 2e helft van december. De 1e kamer kan dan nog net voor 31 december de handel laten passeren. Softwarehuizen en belastingplichtigen en belastingdienst moeten het daarna maar oplossen.
2. Het verzoek van de 2e kamer aan de toenmalige minister van financiën om bij het invoeren van de €, belastingaangiften multicurrency te maken. Daarmee werd 60% van de programmatiecapaciteit geblokkeerd.
3. Het besluit om het toeslagenstelsel in een aparte organisatie, als onderdeel van de belastingdienst, onder te brengen. Als het toeslagenbesluit was uitgesteld, dan was er tijd geweest de toeslagen te integreren in de hoofdsystemen van de belastingdienst. De kritiek van de 2e kamer op het toeslagenstelsel treft in zeer hoge mate de kamer zelf.
4. Het verbod dat aan de belastingdienst is opgelegd om praktische afspraken met belastingplichtigen te maken. De maatregelen naar aanleiding van de Vinkenslag hebben grote schade opgeleverd. De belastingdienst werd verbrokkeld (Chinese Walls), en de medewerkers raakten diep gedemotiveerd.
Hetzelfde geldt voor het verstrekken van (collectieve) BSN nummers aan belastingplichtigen. In combinatie met de hoge afdrachten voor niet geïdentificeerde medewerkers heeft dat tot een waar administratiecircus geleid.
5. De onmogelijkheid voor de belastingdienst om belastingplichtigen die door oorzaken buiten henzelf nalatig zijn met het indienen van hun aangifte, anders te behandelen dan fraudeurs of opzettelijk handelen. Het boetestelsel treft ook onschuldigen.
6. De ondoordachte en daarmee zinloze besluiten om te snijden in de kosten van de belastingdienst zonder daarbij naar de effectiviteit van de organisatie en de opbrengsten te kijken.
Het slecht enkele zaken die mij als ervaringsdeskundige te binnen schieten als ik naar de besluitvorming van de 2e kamer kijk. Een specialist die ervoor gaat zitten zal vast wel tot een zwartboek van100 pagina's komen.
Het wordt tijd om de belastingdienst zodanig te verzelfstandigen dat het mogelijk is om NEE tegen politici te zeggen.