'Verkiezingssoftware te ingewikkeld'

De software voor de kandidatenlijsten voor de komende gemeenteraadsverkiezingen is complex. De Haarlemse IT- en verkiezingsspecialist Hylke ten Cate kenschetst het programma waarmee alle gemeentelijke politieke partijen uiterlijk 19 januari hun kandidatenlijst moeten inleveren, als ‘gigagroot en supergebruikersonvriendelijk’.

De nieuwe software heeft ruim anderhalf miljoen euro gekost. De partijsecretarissen moeten overigens na het invoeren van de kandidaten de gegevens gewoon uitprinten en schriftelijk inleveren. Digitaal aanleveren is niet toegestaan. De kandidatenlijsten moeten uiterlijk volgende week dinsdag, 19 januari, binnen zijn.

Alle deelnemende partijen aan de raadsverkiezingen moeten hun kandidatenlijst eerst elektronisch invoeren. Zij moeten daarvoor gebruik maken van de nieuwe software voor het opstellen en verwerken van kandidatenlijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen. Die is volgens de Haarlemse IT- en verkiezingsspecialist Hylke ten Cate nodeloos ingewikkeld. De Kiesraad erkent dat er vragen over het nieuwe programma komen, maar dat er aan de opzet niets veranderd kan worden.
Hylke ten Cate heeft ruime ervaring met het invoeren van gegevens van de namen van kandidaten op een kieslijst. Als deskundige, maar ook als secretaris van verschillende politieke partijen, stelt hij vast: “De software van het Duitse IVU is zo opgetuigd dat duizenden secretarissen van politieke partijen met de handen in het haar zitten. Het is zo gecompliceerd gemaakt.”

Volgens Ten Cate is het programma Ondersteunende Software Verkiezingen (OSV) ‘gigagroot’ en ‘supergebruikersonvriendelijk’. Want software of niet, elektronische inlevering van de kandidatenlijsten is verboden. Ten Cate: “Je moet bedenken dat er op 3 maart in 425 gemeenten raadsverkiezingen worden gehouden. Daar doen gemiddeld tien partijen mee. Al die ruim vierduizend secretarissen moeten de gegevens invoeren en daarna op papier inleveren op het gemeentehuis.” De software heeft € 1.578.265 gekost zonder BTW. In de overeenkomst zit wel een toezegging gebruikers te helpen. Ten Cate: “Dat is wel nodig ook. Overal in het land worden instructiedagen gehouden.”

Rosalinde Hoorweg van de Kiesraad zegt dat het niet anders kan. “De staatssecretaris van BZK heeft die zware eisen gesteld aan de software”, legt de waarnemend secretaris-directeur uit. Dat heeft alles te maken met de beveiliging van het systeem. “Het gaat ook om de functie van ‘open source’, het proces moet transparant zijn.” Ze wijst erop dat het papier – de uitdraai – leidend blijft bij de indiening van de lijsten. Hoorweg: “Het erbij leveren van een USB-stick met de gegevens is handig en wordt waarschijnlijk in de toekomst verplicht. Nu gaan we uit van de schriftelijke kandidaatstelling.”

Alle gemeenten hebben een brief gekregen over de bijeenkomsten, die verzorgd worden door het bedrijf IVU. Er is ook een digitale en een telefonische helpdesk ingericht. Hoorweg ontkent niet dat de software voor de aanmelding van kandidaten wat inspanning zal kosten. Maar ze wijst ook op een voordeel: “De uitslagen van de verkiezingen kunnen snel en betrouwbaar met OSV verwerkt worden.” Ten Cate werpt haar tegen: “Dat kan met een Excel-sheet ook wel. Met een kleine aanpassing, heb je op een achternamiddag een methode om de zetelverdeling te verwerken. Het is allemaal te complex en te duur.” (Binnenlands Bestuur)

Hoorweg werpt tegen dat de hoge eisen aan de software de transparantie en controleerbaarheid van het verkiezingsproces moeten garanderen. ‘Bovendien kunnen met de software ook de uitzonderlijke situaties die zich bij een uitslagberekening kunnen voordoen, goed worden verwerkt’, is haar reactie op Ten Cate’s Excel-berekening.