Veel ruimte voor verbetering digitale vaardigheden

Er is een kleine groep die begrijpt hoe internet ‘werkt’ en naast leerprogramma’s moet er meer aandacht zijn voor informeel leren, concludeert een adviesrapport dat de Universiteit Twente opstelde in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het rapport schetst een toekomst met kunstmatige intelligentie (AI) en het Internet of Things (IoT) ‘waarvan iedereen – gewild of ongewild – deel zal uitmaken’.

Beter begrip

‘Digitale inclusie in deze wereld gaat niet langer over het gebruik van technologie’, valt te lezen in het rapport dat zich baseert op recent onderzoek, ‘maar om participatie in de samenleving waarbij het interacteren met AI en IoT onvermijdelijk is.’ Voor beleid betekent het onder andere dat er meer moet worden geïnvesteerd in digitale vaardigheden en dat er bij de bevolking én bij beleidsmakers een beter begrip van AI en het IoT moet komen.

Herkenne

Ondanks vele discussies zou er onduidelijkheid zijn over wat AI precies is. Een definitie die volgens de auteurs de betekenis van AI goed blootlegt is ‘technologie die menselijke intelligentie imiteert bij het oplossen van problemen en het maken van beslissingen’. Digitale vaardigheden zijn daarbij niet alleen nodig om toepassingen te gebruiken, ‘maar ook om te herkennen wanneer AI wordt gebruikt en te begrijpen hoe AI bepaalde beslissingen maakt voor de gebruiker en voor de samenleving.’

Minder autonomie

‘Het IoT kan worden beschouwd als een probleemgestuurde toepassing van AI, met voorgeprogrammeerde taken die het probeert voor mensen te vervullen.’ Gebruikers moeten in het IoT omgaan met minder autonomie (want beslissingen worden door technologie genomen), een minder systeem, een groeiende hoeveelheid data en grotere beveiligings- en privacyrisico’s.

Ongelijk verdeeld

Het rapport maakt onderscheid tussen functionele en kritische vaardigheden. Functionele vaardigheden zijn noodzakelijk om een medium te gebruiken en kritische vaardigheden zijn ‘een vorm van digitaal bewustzijn’, zoals het hebben van een kritische houding bij het gebruik van sociale media. Bij allebei de vaardigheden is er ruimte voor verbetering. ‘De beheersing van deze vaardigheden is ongelijk verdeeld.’

Invloed

Voor allebei de vaardigheden geldt dat, hoewel het bijvoorbeeld duidelijk is dat factoren als leeftijd en opleiding van invloed zijn, de manier waarop die factoren invloed hebben niet precies duidelijk is. ‘Is het een cognitieve beperking, een motorisch probleem, een gebrek aan individuele vaardigheid, een gebrek aan ondersteuning vanuit de sociale omgeving of een bepaalde socialisering die met culturele factoren te maken heeft?‘ Daarom moeten er kwantitatieve evaluaties komen van zowel de kritische als functionele vaardigheden.

Informeel leren

Wat betreft de functionele vaardigheden zijn bijvoorbeeld leerprogramma’s te beperkt. ‘Naast leerprogramma’s zou onderzoek en beleid zich moeten richten op informeel leren, gericht op observatie thuis, op school, op het werk, en in openbare ruimten.’

Elite

Er moet in beleid en interventies meer aandacht zijn voor kritische vaardigheden. Nu is er een kleine groep, een elite, die begrijpt wat de gevolgen zijn van bepaalde keuzes. Dit zou komen omdat het niet duidelijk genoeg is hoe deze vaardigheden kunnen worden aangeleerd, maar ook doordat ontwerpers niet altijd rekeningen houden met de verschillende niveaus van gebruikers.