Strengere controle op publiceren verkiezingsuitslag

Gemeenten die de verkiezingsuitslag per stembus van de Europese Parlementsverkiezingen van 23 mei niet op hun website publiceren komen met hun naam op een openbare lijst. Minister Ollongren betreurt dat gemeenten de nieuwe richtlijnen voor transparante verkiezingsuitslagen per stembus vaak negeren en kiest daarom voor deze 'naming and shaming'.

Driekwart gemeenten publiceert niet of slecht
Het publiceren is wettelijk verplicht, maar uit onderzoek van de Volkskrant, Open State Foundation en Pointer van KRO-NCRV bleek dat uitslagen van de Provinciale Statenverkiezingen in driekwart van de gemeenten niet of slecht op de website zijn terug te vinden. Slechts bij 72 van de 355 gemeenten ging dat wel goed. De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken vroeg minister Ollongren of publicatie van verkiezingsuitslagen in opendata-formaat via de Kiesraad verplicht kon worden gesteld en gemeenten in aanloop naar de Europese Parlementsverkiezingen te herinneren aan de wettelijke publicatieplicht.

Verschillende keren gewaarschuwd
Die handschoen pakt Ollongren op. Ze wijst erop dat ze gemeenten al verschillende keren, ook per circulaire, heeft gewezen op de verplichting om scans van de processen-verbaal van de stembureaus (N 10) en opgaven van de burgemeester met stemtotalen van de gemeente (N 11) te publiceren op de gemeentelijke website. De verplichting geldt per 1 januari 2019 en ze schrijft dat ze zowel in aanloop naar de verkiezingen van maart j.l. als kort daarna de gemeenten heeft gewezen op de verplichting.

Transparantie en controleerbaarheid onvoldoende
Ze denkt dat de reden dat veel gemeenten de verplichting niet hebben nagevolgd ligt aan het feit dat het de eerste verkiezingen waren waar deze van toepassing op was. ‘Dat neemt niet weg dat ik betreur dat veel gemeenten zich hieraan niet (volledig) hebben gehouden. De beoogde transparantie en controleerbaarheid van het proces van uitslagvaststelling worden zo onvoldoende bereikt en die zijn van essentieel belang om vertrouwen te kunnen hebben (en te houden) in de verkiezingsuitslag.’

Lijst met nalatige gemeenten
Inmiddels heeft Ollongren de gemeenten opnieuw per circulaire geïnstrueerd zich te houden aan de wettelijke voorschriften. ‘Ik zal dat kort voor de verkiezingen opnieuw doen. Verder ben ik van plan na deze verkiezingen te controleren of publicatie heeft plaatsgevonden en zal ik gemeenten waar dat onverhoopt toch niet is gebeurd, vragen alsnog voor publicatie te zorgen. In het kader van de evaluatie en transparantie van de verkiezing zal ik een lijst openbaar maken met namen van de gemeenten die niet (volledig) hebben voldaan aan deze wettelijke verplichtingen.’

Wetsvoorstel voor opendata-formaat

Verder wil Ollongren de publicatie van uitslagen in opendata-formaat regelen in het aangekondigde wetsvoorstel nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen. Dat wil zij eind dit jaar bij de Kamer indienen en zou voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 in werking moeten treden. ‘Daarop vooruitlopend heb ik gemeenten gevraagd om het bestand dat ontstaat door gebruik van digitale hulpmiddelen bij het berekenen van de uitslag, in opendata-formaat, actief openbaar te maken op hun website, samen met de publicatie van de processen-verbaal N 10 en de opgave N 11.’