Smartcity-projecten moeilijk uit te voeren

Steeds meer gemeenten investeren in smartcity-projecten in de hoop datagestuurde oplossingen te vinden voor maatschappelijke problemen, maar de praktijk blijkt ‘weerbarstig’. Dat concludeert het Rathenau Instituut op basis van onderzoek van vier van zulke projecten in Eindhoven. ‘Overal ter wereld blijken smartcity-projecten lastig van de grond te krijgen.’

Weerbarstig

In de veertig grootste gemeenten zijn zo’n vierhonderd smartcity-projecten bezig, concludeerde de G40 gisteren nog. Die blijken vaak te overlappen en daarom raadt de G40 aan om meer samen te werken (en niet telkens opnieuw het wiel uit te vinden). Nu blijkt uit diepteonderzoek van Rathenau dat dergelijke projecten niet altijd goed gepland worden, dat ze juridisch lastig af te bakenen zijn en dat het moeilijk is om goed werkende verdienmodellen te realiseren.

Verdienen

Het blijkt een uitdaging te zijn om verdienmodellen te ontwikkelen die de publieke waarden en burgerbelangen respecteren. ‘Grote bedrijven willen hun diensten en producten snel opschalen, maar worden in die ambitie geremd’, schrijven de onderzoekers. ‘Kleine bedrijven hebben vaak een te klein investeringsbudget om de startfase van een project door te kunnen komen.’

Open data

De eis van de gemeente en onderzoekers om te werken met open data, die voor iedereen toegankelijk is, kan bedrijven bijvoorbeeld afschrikken als zij hebben geïnvesteerd in de dataverzameling. De angst is dat zij door het gratis delen van die data hun competitieve voordeel kwijt zijn. ‘Bedrijven kunnen dus om meerdere redenen afhaken waardoor de projectdoelen niet gerealiseerd worden.’

Nieuwe praktijk

Juridisch gezien is het een probleem dat ‘dataverzameling meerdere doelen tegelijk kan dienen, maar dat die doelen gekoppeld zijn aan verschillende juridische kaders.’ Het werken met data creëert een nieuwe praktijk en de bestaande juridische kaders moeten toegesneden worden op die nieuwe praktijk. De onderzoekers raden overheden aan om hierbij kwesties in de gaten te houden die niet direct onder de AVG vallen, en ethische commissies met experts en burgers kunnen uitkomst bieden.

Moeilijk sturen

Het is wel duidelijk dat de bescherming van publieke waarden bij veel partijen is doorgedrongen, maar zelfs dan is het moeilijk om de projecten goed te sturen. ‘Er blijven uitdagingen over van economische, juridische, maatschappelijke en bestuurlijke aard, die ertoe hebben geleid dat de door ons onderzochte projecten zijn vertraagd of zelfs gestaakt.’

Principes

Het Rathenau Instituut had zich gericht op Eindhoven omdat de gemeente in Nederland een van de voorlopers is in het uitvoeren van digitaliseringsprojecten en omdat ze zich daarbij wil houden aan door haar zelf opgestelde digitale principes.