Pas op met digitale monitoring werkvloer

Het beoordelen van werknemers met behulp van nieuwe analysetechnieken kan nadelige effecten hebben en er worden soms twijfelachtige verbanden gelegd. Dat zijn enkele conclusies van het Rathenau Instituut in een onderzoek naar monitoring van de werkvloer door middel van data, algoritmen en kunstmatige intelligentie. Het instituut vraagt de overheid grenzen te stellen.

In de gaten houden

Organisaties zetten steeds geavanceerdere data in, onder meer om werknemers te beoordelen. Door data uit verschillende bronnen te combineren kunnen zij prestaties in de gaten houden. Het onderzoek van Rathenau, gedaan op verzoek van de commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer en onderdeel van het thema ‘Veranderende arbeidsmarkt’, wijst op enkele significante nadelen.

Twijfelachtige verbanden

Zo leggen de analyse-instrumenten soms twijfelachtige verbanden om iets te kunnen zeggen over complexe zaken als geschiktheid, motivatie, gezondheid en productiviteit. ‘Bijvoorbeeld tussen gezichtsuitdrukking en persoonlijkheid, of tussen DNA en competenties’, schrijven de onderzoekers. ‘Bovendien is de validiteit van diverse instrumenten vaak nog onvoldoende bewezen.’

Uit het oog verliezen

De instrumenten kunnen werknemers nadelig raken, bijvoorbeeld als het gaat om een beoordeling voor een baan, promotie of contractverlenging, en er zijn zorgen als het gaat om privacy en discriminatie. De waarde van werk is volgens de onderzoekers bovendien lastig te meten. ‘Assessments met kunstmatige intelligentie beoordelen sollicitanten op basis van de eigenschappen van de meest succesvolle medewerkers. Het aandeel van stille krachten uit het team in het succes van de individuele medewerker blijft daardoor onderbelicht.’ Het risico bestaat dat de focus komt te liggen op datgene wat meetbaar is, kunnen andere aspecten uit het oog verloren raken.

Kwaliteit thuiszorg onder druk

In het rapport wordt verwezen naar een studie naar thuiszorg in het Verenigd Koninkrijk. Gemeenten  probeerden het verschil tussen ingeplande zorgtijd en geleverde zorgtijd terug te dringen. Medewerkers kregen alleen nog betaald voor klantcontactmomenten die zij via een app op de telefoon registreerden. De werkdruk werd groter, de autonomie verminderde en als een cliënt minder zorg nodig had, voelden medewerkers zich gedwongen om zich toch aan de geplande tijd te houden zodat ze betaald kregen. Cliënten die meer zorg nodig hadden, kregen dit niet omdat volgende bezoeken in de knel kwamen. De kwaliteit van zorg kwam onder druk te staan, luidt te conclusie. ‘Op tijd geleverde zorg werd belangrijker dan goede zorg.’