'Open source kan gegijzelde gemeenten bevrijden'
Open source software is een goede optie voor gemeenten die ontevreden zijn over de prijs en de kwaliteit van hun software, dat stelt PvdA-kamerlid Astrid Oosenbrug.
Open source software is een goede optie voor gemeenten die ontevreden zijn over de prijs en de kwaliteit van hun software, dat stelt PvdA-kamerlid Astrid Oosenbrug. De voormalige systeembeheerder denkt dat open source en open standaarden gemeenten kunnen bevrijden van de huidige leveranciers, die volgens haar te veel macht hebben over hun klanten.
'Situatie al jaren aan de gang'
Uit onderzoek van NRC en Reporter Radio werd onlangs duidelijk dat veel gemeenten zich gegijzeld voelen door hun softwareleveranciers, die met tariefsverhogingen maximaal gebruikmaken van een disfunctionele markt. Volgens Oosenbrug is de situatie ‘al jaren aan de gang’. Ze maakt zich al langere tijd hard voor open standaarden en open source-toepassingen, met als grootste resultaat een aangenomen motie in april, waardoor de regering bij aanbestedingen verplicht wordt om de voorkeur te geven aan open source.
Meer kans voor open source
Oosenbrug bespeurt dat gemeenten door hun ontevredenheid zoekende zijn naar alternatieven voor hun huidige software. ‘De kansen voor open source nemen toe, zeker nu de regering er voorkeur aan geeft. Bij gemeenten vindt men wel eens dat de kamer zich er niet mee moet bemoeien, maar ik heb zelf ook in de gemeenteraad gezeten. Niet iedere bemoeienis vanuit Den Haag is per se slecht of negatief, maar juist ondersteunend.
Open source goede optie voor gemeenten
Bij opensourcesoftware is de broncode van software gepubliceerd en vrij beschikbaar voor het publiek. De software is daarom vrij om te kopiëren, aan te passen en te verspreiden. Met open standaarden zijn de softwarespecificaties tussen samenwerkende toepassingen, diensten, systemen en netwerken in te zien.
Oosenbrug ziet open source en open standaarden als een goede optie voor gemeenten. 'Softwarebedrijven hebben nu met hun producten grip op ze. Wanneer er niet akkoord gegaan wordt met tariefsverhogingen stoppen zij met hun levering, waardoor gemeenten flink in de problemen komen. Met open source kunnen gemeenten bevrijd worden uit de wurggreep. Iedereen kan met open source de gebruikte software inzien en de broncodes bekijken. Zo worden onveiligheden en onhandigheden snel opgespoord.' Vanuit iedere hoek kijken gebruikers met expertise mee, waardoor de software up-to-date blijft en er makkelijk goedkope oplossingen gevonden kunnen worden, vertelt Oosenbrug. 'Er ontstaat een veilige omgeving waarbij bijvoorbeeld ethische hackers een grote rol kunnen spelen.'
Open standaarden
Gemeentewebsites worden regelmatig aangevallen en zijn soms zo lek als een mandje. Daarom pleit Oosenbrug naast open source ook voor open standaarden. ‘Van de 360 gemeenten voldoen er slechts dertig aan de standaarden voor een goede toegankelijkheid. Met open source en open standaarden kun je van dit soort problemen afkomen.’ Oosenbrug vindt dat er één template voor websites moet komen waarmee gemeenten aan alle standaarden voldoen. 'De rest van een website is dan naar eigen gemeentelijke voorkeur in te vullen.'
Investering verdient zichzelf terug
Open source en open standaarden betekenen een flinke investering, maar die verdient zichzelf terug, zo denkt Oosenbrug. 'Het best werkende aanbod wint bij aanbestedingen. Alles wordt gecontroleerd op prijs en kwaliteit door de gebruikers zelf. Nu zitten gemeenten in het land der blinden, waar eenoog koning is en moeten ze steeds meer betalen. Met open source wordt software veiliger en goedkoper. De overheid moet open source niet als een straf ervaren maar als een mogelijkheid.'
Gemeente Ede
Er zijn diverse gemeenten die stappen hebben gemaakt met open source. Zo heeft gemeente Ede flink kunnen besparen. Er werd na de overstap bijna tien keer zo weinig uitgegeven aan softwarelicenties als vergelijkbare gemeenten. De totale ICT-uitgaven lagen mede daardoor een kwart lager dan eerdere jaren.
Reacties: 11
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Open source is een prima alternatief voor software die op een wereldschaal wordt gebruikt zoals Linux en LibreOffice/OpenOffice. Dan kun je vertrouwen op een omvangrijke community met ervaren softwarebouwers die belangeloos werken aan het verwijderen van onveiligheden en onhandigheden uit die software.
De klachten in de gijzelingsreportage van Reporter en de berichtgeving in NRC gaan vooral over toepassingen als GBA/BRP, BAG, OZB en software voor het berekenen van uitkeringen. Op die gebieden hebben de twee leveranciers een dominante machtspositie ontwikkeld. Als voor die toepassingen open source beschikbaar zou zijn, zou menig gemeente het contract met de monopolisten direct opzeggen. Dergelijke open source software is echter niet beschikbaar.
Het artikel verwijst naar het open source succes in de gemeente Ede maar vergeet erbij te vertellen dat dit met name besparingen betreft die zijn bereikt met software die wereldwijd wordt gebruikt door vele duizenden bedrijven en instellingen. Bijvoorbeeld software voor de besturing van een computer en software voor tekstverwerking en spreadsheet. Voor de GBA/BRP, BAG, OZB en software voor het berekenen van uitkeringen is ook voor gemeente Ede geen open source beschikbaar en is Ede aangewezen op PinkRoccade en Centric (of kleine specialisten als Procura, Vicrea en Gouw).
Zodra Oosenbrug onze gemeenten ook de weg kan wijzen naar GBA/BRP, BAG, OZB en software voor het berekenen van uitkeringen, voegt zij iets toe aan het oplossen van de gijzelingsproblematiek. Tot de tijd kan zij beter haar mond houden.
* "slechts vijf procent probeert pro-actief open standaarden en open source in te voeren"
* "Diverse ambtenaren is de afhankelijkheid van enkele leveranciers een doorn in het oog. Zo krijgen vooral Centric en Getronics PinkRoccade kritiek te verduren, omdat het migreren naar andere oplossingen nagenoeg onmogelijk zou zijn."
Dat was 2009.
We zijn nu 6 jaar verder.
Het Exitrapport NOiV van december 2011 stelde "dat het nog mankeert aan open standaarden en open source bij de overheid." (http://webwereld.nl/open-source/55537-exitrappor …
Dat is 4 jaar geleden.
Hoe lang blijven gemeenten nog 'excuses' verzinnen?
De klachten in de gijzelingsrapportage zijn overigens maar gedeeltelijk gegrond. Voor het onderzoek is Jan en alleman, die ook maar enigszins het speelveld raakt, geïnterviewd en worden vele 'problemen' aan de leveranciers toegeschreven zonder eerst zelf eens kritisch in de eigen keuken te kijken (zelf geen eigen toekomstvisie, geen vernieuwingen, niet tijdig inspelen op ontwikkelingen, geen innovatie, zelf niet kritisch op leverancier, etc.).
De ervaringen met een leverancier als Centric zijn dat ook zij meedenken in kostenbesparing. Zo is een aantal jaren geleden vanuit die leverancier de mogelijkheid geboden om hun databases op Oracle op het veel goedkopere Linux-platform (open source en Intel-processor), in plaats van op het veel duurdere HP-UX-platform, te laten draaien. En sinds dit jaar wordt zelfs door deze leverancier in samenwerking met Oracle een speciale, maar veel goedkopere, variant van een Oracle-licentievorm aangeboden.
Die cloud houden we overigens niet tegen want ook bedrijven en andere instellingen in Nederland en ver daarbuiten stappen en masse over van eigen servers naar de cloud. De Nederlandse gemeenten konden de PC en het internet ook niet tegenhouden. Maar in de cloud neemt de afhankelijkheid van de leverancier nog verder toe. Dat vereist betere contracten met meer rechten voor de gemeente en meer plichten voor de leverancier en bovenal dat gemeenten meer op hun strepen gaan staan.
Het aangehaalde punt van koppelingsproblemen is nu net het snijvlak tussen verschillende leverancier waar KING (Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeente) de regie dient te nemen, en ze ook wel doen, steeds meer. Zij proberen, in overleg met gemeenten en leveranciers, standaarden te bepalen om vervolgens alle leveranciers op de gemeentelijke markt te verplichten deze standaarden te hanteren (zie KING Compliancy Monitor).
Onze organisatie gaat binnenkort, in december, aan de slag met de implementatie van de Zaak-DMS Services (KING standaard) tussen ons zaaksysteem, het DMS, later nog de sjabloon-/document generator en een back office-applicatie voor Vergunningen. Alle vier de genoemde applicaties zijn van een verschillende leveranciers maar zijn volledig compliant met de genoemde KING standaard. De oriënterende gesprekken,waarbij alle partijen gelijktijdig aan tafel zaten, zijn voortvarend verlopen en ik heb er daardoor alle vertrouwen in dat dit een succes wordt. Overigens staat op dit moment van die vier applicaties alleen het zaaksysteem in de cloud.
Dat het ontwikkelen van standaarden soms lang op zich laat wachten, voor het gevoel soms veel te lang, is een feit al mag ook wel duidelijk zijn dat dit ingewikkelde en zeer intensieve trajecten zijn.
Dan de praktijk:
In 2002 heeft de Tweede Kamer de motie Vendrik aangenomen over open source software en open standaarden. De motie droeg de regering op om ervoor te zorgen dat in 2006 alle door de publieke sector gebruikte software aan open standaarden moest voldoen en ambitieuze doelstellingen te formuleren voor het stimuleren van open source software in de publieke sector. De regering kan zo’n motie naast zich neerleggen maar dat hebben ze met de motie Vendrik niet gedaan.
In 2004 onstond er vervolgens commotie toen de overheid een exclusieve overeenkomst ter waarde van 147 miljoen euro wilde sluiten met Microsoft. Er was kritiek op het feit dat er geen aanbesteding werd gehouden en er geen aandacht was voor de motie Vendrik. Ondanks de stevige kritiek, is de overeenkomst in wat aangepaste vorm toch gesloten.
Eind 2007 verscheen dan eindelijk het actieplan Nederland Open in Verbinding. Hierbij werd o.a. vastgelegd dat het Rijk vanaf april 2008 open standaarden moest toepassen en bij gelijke geschiktheid voorrang moest geven aan open source software.
Twee jaar te laat, maar toch… Vanmiddag is er een spoeddebat in de Tweede Kamer over de aanbesteding “GOUD”. In deze aanbesteding wordt feitelijk geen ruimte gelaten voor andere software dan die van Microsoft en worden de open standaarden weer op de lange baan geschoven.
Het parlement wordt hiermee voor de tweede keer voor schut gezet en je zou verwachten dat ze nu eens een keer op haar strepen gaat staan. Zo niet dan is er eigenlijk weinig verschil tussen onze parlementaire democratie en een bananenrepubliek.