Omscholing nodig tegen banenverlies door robotisering

De verwachting is dat de impact van robots de komende tien jaar gaat toenemen en dat brengt risico's met zich mee voor de werkgelegenheid, met name voor laagopgeleiden. Omscholing zou een bruikbaar instrument zijn om de gevolgen van robotisering op te vangen. Het principe van Leven Lang Ontwikkelen is daarbij bruikbaar, schrijft het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Wel concludeert het SCP dat Nederland nog weinig inzicht heeft in de gevolgen van robotisering in eigen land.

Verlies opvangen

‘De kans is groot, zeker wanneer robotisering sneller ingang vindt dan nu voorzien wordt, dat niet alle werknemers hun baan kunnen behouden als bedrijven besluiten werkzaamheden door robots te laten uitvoeren’, schrijft het SCP. Veelbelovende lokale projecten die de overheidsagenda Leven Lang Ontwikkelen volgen, bieden aanknopingspunten. ‘Deze projecten zouden, met behoud van het lokale karakter, opgeschaald kunnen worden om het verlies van werk door robotisering op te vangen.’

Weinig inzicht

Er is echter nog maar beperkt inzicht in de gevolgen van robotisering in Nederland. Hierdoor wordt er sterk geleund op inzichten die in andere landen zijn opgedaan. Studies in China en de Verenigde Staten vinden grotere effecten dan Europese studies en op basis van ruwe schattingen uit Duitsland zou het kunnen dat de inkomensverschillen voor een grote groep werknemers in de industriële sector beperkt blijven. ‘De negatieve effecten van robotisering op het inkomen van werknemers treffen vooral lager- en middelbaar opgeleiden.’

Versnipperde maatregelen

Omscholing zou dus oplossingen kunnen bieden, maar dat loopt nog niet soepel. ‘Een wendbare economie vereist een structurele inbedding van Leven Lang Ontwikkelen’, schreef de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) medio 2020 in een position paper. 'Het kabinet wil een doorbraak in leven lang ontwikkelen realiseren, maar tot op heden blijft er vooral sprake van versnipperde maatregelen.'

Doorbraak

Wat er volgens de VNG nodig is: ‘Om tot een echte doorbraak te komen moet het rijk een regierol pakken om regio’s en sectoren optimaal te faciliteren in het op gang brengen van leven lang ontwikkelen en het stimuleren van een leercultuur in Nederland.’

Kaders stellen

Het SCP raadt verder een 'robotiseringsagenda' aan. Robotisering wordt ten onrechte gezien als een verandering die niet te beïnvloeden is. Het laat zich niet altijd sturen en voorspellen, maar de resultaten van het SCP-onderzoek geven aan dat de manier waarop technologie wordt ingezet wel te beïnvloeden is: 'Robots inzetten om minder afhankelijk te zijn van de factor arbeid heeft een heel andere  consequentie dan robots inzetten om werknemers te ondersteunen.' De overheid moet volgens het SCP kaders stellen 'waarbinnen bedrijven en werknemers hun keuzes moeten maken'.