Nog weinig profijt van opensourcegemeenschappen

Overheden hebben nog maar weinig ervaring met open source communities en zij profiteren er daarom nog maar weinig van. Dat blijkt uit een onderzoeksrapport van het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) dat voor verbetering moet zorgen. Een mogelijke oplossing is het verplicht openbaar maken van code bij aanbestedingen voor overheden. 

Gesloten

Meer overheden zijn zich volgens de auteurs van het rapport bewust dat veel software die zij laten ontwikkelen vrij gesloten is. De interesse groeit om de broncode van bijvoorbeeld websites open source te maken en zo vrij beschikbaar te stellen (volgens velen verbetert dat de kwaliteit). ‘Tegelijkertijd ontbreekt het aan voldoende kennis over wat dat precies inhoudt, hoe de wereld van open source eruitziet en hoe met open source communities kan worden samengewerkt.’

Knelpunten

Er zijn weinig voorbeelden binnen de overheid van codes die open zijn gepubliceerd en er is geen centrale plek ontwikkelaars terechtkunnen. Er zijn onduidelijkheden over de kosten, de mate waarin eigen personeel kennis moet hebben en hoe om te gaan met de privacy. En er zijn juridische vragen over de licenties, aansprakelijkheid en de Wet markt en overheid.

Eisen bij aanbesteding

In het rapport doen de auteurs van adviesbureau ANNE enkele aanbevelingen. De manier waarop ict-opdrachten worden aanbesteed zou bijvoorbeeld een struikelbok zijn – een beperkt aantal (grote) partijen zou de opdrachten verwerven. Een oplossing zou kunnen zijn om het openbaar maken van de code verplicht te maken bij opdrachten voor overheden.

Scherper formuleren

In 2020 riep staatssecretaris Knops overheden op om uit te gaan van ‘open, tenzij’: software die met publieke middelen is ontwikkeld, moet zo veel mogelijk aan de samenleving worden teruggegeven. Gebeurt dat niet, de ‘tenzij’, dan moet dat worden uitgelegd. ‘Het is verstandig om te kijken of deze uitzonderingen nog scherper te formuleren zijn, om daarmee de ruimte om hierop terug te vallen te beperken.’

Uitdagen

Verder zou een doorzoekbaar overzicht het probleem kunnen verhelpen dat de opensourcegemeenschap nu een lappendeken is van aanbieders. Investeren in kennis is natuurlijk belangrijk. En ontwikkelaars kunnen worden uitgedaagd om niet alleen te denken aan mooie code, maar ook aan het maatschappelijk probleem. ‘De ontwikkeling van CoronaMelder laat zien waar een appathon in kan resulteren en welke energie het kan losmaken bij ontwikkelaars en andere geïnteresseerden in open source.’