'Adresfraudeurs vaak ook schrijnende gevallen'

Met een goede aanpak van adres- en identiteitsfraude kunnen niet alleen meer fraudeurs worden aangepakt, het brengt ook veel schrijnende gevallen aan het licht. Liesbeth Spies, burgemeester van Alphen aan den Rijn, denkt dat er een wereld te winnen is met het aanpakken van adres- en identiteitsfraude.

Enorme kosten door fraude

Woensdag werd er in Alphen aan den Rijn voor gemeentesecretarissen een bijeenkomst gehouden met als thema de aanpak van adres- en identiteitsfraude. Er werd ingezoomd op de verantwoordelijkheid van de gemeente daarbij. 'De gevolgen van adres- en identiteitsfraude kosten de samenleving zo’n 1,2 miljard euro per jaar. Jaarlijks zijn maar liefst 200.000 Nederlanders slachtoffer van identiteitsfraude', aldus Spies. De fraude kan op allerlei manieren voorkomen. 'Denk bijvoorbeeld aan Nederlanders die eigenlijk al jaren in Spanje wonen maar wel in Nederland hun pensioen opbouwen, of aan een samenwonend stel dat nog geregistreerd staat als ‘alleenstaand’ waardoor het extra toeslagen opstrijkt. Gemiddeld zijn per gemeente ongeveer twee procent van de inschrijvingen onjuist. Op de 108.000 inwoners die Alphen aan den Rijn heeft, zijn dat er dus al tweeduizend', zo illustreert de oud-minister.  

Niet alleen criminelen
De aanpak van adresfraude levert meer op dan alleen misbruikers van uitkeringen tegengaan. Er worden door adresfraudebestrijding vaak ook schrijnende gevallen zichtbaar, zo vertelt Spies. 'Dat vind ik persoonlijk net zo belangrijk. Er zijn veel mensen die om de paar weken naar een ander adres verhuizen en voornamelijk verblijven bij vrienden of familie, omdat ze problemen hebben met bijvoorbeeld schulden. Als de gemeente met goede adreskwaliteit deze mensen in kaart weet te brengen, kan er aan hen ook op passende wijze zorg verleend worden.' Samenwerking is volgens Spies doorslaggevend bij een goede aanpak van de fraude. Bij de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit zijn onder meer gemeenten, ministeries, de politie, Centraal Justitieel Incassobureau en de Belastingdienst betrokken. 'Door de gegevens van deze partijen naast elkaar te leggen kunnen we ongewone situaties snel blootleggen. De samenwerking met deze partijen heeft Alphen zevenhonderd onderzoeken opgeleverd, waarbij we tweehonderd woningen hebben bezocht om te kijken hoe de situatie daar is.'

Andere competenties medewerkers burgerzaken
Volgens Spies is de bijeenkomst van woensdag voor veel van de circa 170 aanwezigen een 'eyeopener' geweest, omdat er bij een goede aanpak veel zaken anders worden. 'Het gaat niet alleen om de verbinding van regionale en landelijke partijen, ook in het gemeentehuis zelf moet er meer worden samengewerkt. Burgerzakenmedewerkers, de mensen die paspoorten en rijbewijzen afgeven, moeten de ogen en oren worden van de gemeente. Ze moeten een 'fingerspitzengefühl' hebben voor mogelijke fraudeurs en opmerkelijke gevallen bij collega’s aangeven zodat zij dit verder kunnen uitzoeken.' Spies is van mening dat baliemedewerkers daar ook meer ruggensteun van bovenaf voor moeten krijgen. 'Er worden natuurlijk verkeerde inschattingen gemaakt, maar je kan beter te veel opmerkelijke zaken onderzoeken dan te weinig. Fouten maken moet mogen. Niets doen bij een verdacht voorval moet gewoon geen optie meer zijn.' Het signaleren van fraude aan de balie vraagt ook om andere competenties en vaardigheden. Doorvragen is daar één van. 'De NVVB heeft onlangs de Publieksacademie opgericht waar men hier opleiding in kan krijgen. Van onze gemeente volgen er inmiddels zestien medewerkers een cursus.'

Wereld te winnen
Met diverse regionale bijeenkomsten over adres- en identiteitsfraude hoopt Spies dat zoveel mogelijk gemeenten zich aansluiten bij de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA). 'Momenteel zijn er 170 gemeenten aangesloten. Ik hoop dat dat er zo snel mogelijk 390 zijn. Er valt nog een wereld te winnen met de bestrijding van identiteit- en adresfraude.'