'Google nieuwe burgemeesters'

Google en de geheimhoudingsplicht bij de benoemingsprocedure voor burgemeesters zitten elkaar in de weg. Met een aantal simpele aanpassingen kan de procedure worden ingepast in het digitale tijdperk.

Internetscan kandidaat moet kunnen

 

Even googelen op de naam van de Oostzaanse burgemeesterskandidaat Marvin Polak (VVD) had een hoop gedoe bespaard. Een oplettende burger wees de media op burgemeester-onwaardige tweets. Op de Twitter-tijdlijn van Polak was onder meer te lezen dat hij GroenLinks een failliete, antisemitisch partij vond. GroenLinks, na de VVD de grootste partij in Oostzaan, was onaangenaam verrast. Maar googelen was de vertrouwenscommissie ontraden door de commissaris van de Koning van Noord-Holland, Arthur van Dijk, zo zei griffier Menso Bosma eerder tegen Binnenlands Bestuur

 

De verantwoordelijkheid voor de informatie over burgemeesterskandidaten ligt in de eerste plaats bij de commissaris van de koning (cdk). Dat ontslaat de vertrouwenscommissie vanuit de raad en de raadsgriffier niet van de plicht om kritisch te zijn op de kwaliteit en volledigheid van de gevonden informatie en om goed door te vragen in de sollicitatiegesprekken. 'De verantwoordelijkheid voor het antecedentenonderzoek ligt bij de commissaris van de koning. Uitingen op sociale media en andere online-informatie over kandidaten moeten daarin worden meegenomen. Het is een taak van de vertrouwenscommissie om er scherp op te zijn dat dat gebeurt', stelt Niels Karsten, die als universitair docent aan Tilburg University is gespecialiseerd in burgemeesters. ‘Griffiers en raadsleden mogen zich best assertiever opstellen naar de commissaris dan ze nu doen.'

 

Het is vertrouwenscommissie niet verboden om burgemeesterskandidaten te googelen. Maar via internet informatie inwinnen 'verdient enkele serieuze kanttekeningen', aldus de circulaire 'benoeming, klankbordgesprekken en herbenoeming burgemeester' van het Ministerie van Binnenlands Zaken uit 2017. De geheimhoudingsplicht vormt het belangrijkste argument om terughoudend te zijn met digitale zoektochten. Iemand kan over de schouder meelezen op het computerscherm of achteraf de zoekgeschiedenis van de browser bekijken.

 

Gecontroleerd zoeken

Sommige provincies laten vertrouwenscommissies wel zelf googelen, maar dan onder gecontroleerde omstandigheden. De commissie komt bijeen op de kamer van de commissaris van de koning, al dan niet in aanwezigheid van die commissaris. De digitale zoektocht vindt plaats op afgeschermde computers, met anonieme browservensters. Een belangrijke voorwaarde is dat alle gevonden informatie met de andere commissieleden en de commissaris wordt gedeeld.  Ook zijn er afspraken nodig over het beoordelen van de informatie. Hoe ver moet je terugzoeken in een tijdlijn? Is een boze tweet van tien jaar geleden nog relevant? En hoe zit het met retweets en likes?

 

'Je moet heel voorzichtig zijn met informatie over kandidaten die je via Google vindt’, stelt John Bijl, directeur van het Periklesinstituut. ‘Het is niet uitgesloten dat je iets leest over een gerucht dat je al eens voorbij hebt horen komen. Dat kleurt je blik. Het samen delen en beoordelen van de gevonden informatie is daarom een belangrijke stap in het proces.' Hij vindt het een absolute voorwaarde dat de vertrouwenscommissie goed kan checken wie de kandidaat is. 'Anders neem je het ambt van burgemeester niet serieus.'

 

Naar aanleiding van de casus in Oostzaan schreef Mark van Stappershoef, burgemeester van Goirle en voormalig kabinetschef van de cdk Noord-Brabant, op LinkedIn dat de kwaliteit van de online gevonden informatie altijd eerst moet worden getoetst. 'De uitkomst kan worden betrokken in de procedure, zodat de kandidaat de gelegenheid krijgt om op kritische feiten te reageren en ze eventueel in de juiste context te plaatsen of nuanceren.' In de vacature moet volgens hem worden opgenomen dat er naast de gebruikelijke screening ook een 'scan van het internet' zal plaatsvinden, zodat kandidaten weten wat ze mogen verwachten. Van Stappershoef verwacht dat dit mensen 'die zich bewust zijn van een evidente negatieve aangelegenheid die een benoeming in de weg zou kunnen staan' zal weerhouden te solliciteren.