Complottheorieën hinderen steeds vaker gemeenten

Desinformatie, versterkt door onder meer sociale media, hindert steeds meer het werk van gemeenten. Die worden op hun beurt aangekeken om de desinformatie aan te pakken. Er is echter weinig beleid over hoe om te gaan met een verschijnsel als de complottheorie. Het rijk en gemeenten zoeken naar een aanpak.

Complotdenkers

‘Belangrijk in de definitie van desinformatie is dat er misleidende informatie wordt verspreid met kwade intenties’, schrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in een brief aan de leden. Een opkomende vorm van desinformatie, waar weinig beleid voor is, zijn complottheorieën. Behalve complottheorieën rondom corona waren er dit jaar bijvoorbeeld complotdenkers in Bodegraven die verhalen geloofden van vermeende pedonetwerken en rituele kindermoorden.

Raadsleden zelf

‘Wantrouwen in de overheid is één van de pijlers van deze theorieën, waardoor de overheid feitelijk in zijn geheel buitenspel wordt gezet als deel van het complot.’ Desinformatie kan maatschappelijke onrust veroorzaken en de samenleving ontwrichten. Het kan ook het democratische proces schaden, zoals wanneer raadsleden zelf desinformatie verspreiden of wanneer ze slachtoffer zijn van desinformatie – ‘al dan niet via ongewenste buitenlandse inmenging’.

Verstoring van processen

‘Verspreiding gebeurt via digitale middelen die bijdragen aan de explosieve groei en de laatste jaren ook vaker via bijvoorbeeld flyers.’ Er is steeds meer sprake van de verstoring van de bedrijfsvoering en interne processen van gemeenten. ‘Denk hierbij aan gerichte belacties, inwoners die met allerlei vragen en eisen aankloppen bij gemeenten en daarmee lopende processen, al dan niet doelbewust, frustreren.’

Richting de formatie

Een jaar lang wil de VNG, in samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken, komen tot een visie op een lokale aanpak van desinformatie. ‘Ook vanuit de lobby en mogelijk richting de formatie.’ Intussen wordt er gewerkt aan handvatten voor medewerkers van klantcontactcentra en, in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, ambtenaren en bestuurders.

Geen statelijke actoren

Het gaat bij dit programma nadrukkelijk om ‘desinformatie en complottheorieën die niet afkomstig zijn van statelijke actoren’. In het geval van statelijke actoren kijkt men naar andere organisaties en protocollen. ‘Tegelijkertijd moet bij statelijke dreigingen en (verspreiding van) desinformatie ook het rijk de handschoen oppakken.’