Na corona niet meer elke dag in de file

Covid-19 heeft zowel de voordelen als de nadelen van thuiswerken aan het licht gebracht, ziet de Nijmeegse gemeentesecretaris Arne van Hout. De toekomst ligt volgens hem in hybride werken – mét ruimte voor toevallige ontmoetingen en informele praatjes tussen collega's, maar zónder elke dag om half 8 in de file te hoeven staan.

Toevalligheid
'De smeerolie van de organisatie wordt schaarser', zag antropologe Ester Heiman tijdens haar veldwerk in de hal van het Nijmeegse stadhuis. De gemeente had haar gevraagd om te onderzoeken wat voor invloed het thuiswerken als gevolg van de corona-uitbraak had op de gemeentelijke organisatie. De machine liep nog wel, was haar conclusie, maar de boel begon wel te piepen en te kraken. Ambtenaren lieten weten dat het werk minder soepel verliep vanwege het gebrek aan informele wandelgangen en terloopse gesprekken.

Gemeentesecretaris Arne van Hout herkent zich in die conclusie. 'Uiteindelijk bestaat deze organisatie uit een heleboel mensen die met elkaar samenwerken. Een vloeiende samenwerking komt niet alleen tot stand door zakelijke afspraken, maar ook door even een grap te maken, of te zeggen "hee, wat zit je haar leuk". Het gaat vaak niet alleen om de vergadering, maar ook om wat er aan de randen van de vergadering gebeurt. Dat blijkt toch essentieel te zijn.'

Dat informele contact komt online lastiger tot stand, heeft Van Hout de afgelopen maanden gemerkt. 'Gesprekken lopen onhandiger als ze door een beeldscherm gaan. Het wordt zakelijker en hiërarchischer. Samen brainstormen is dan ingewikkelder.'

Klappen voor de overheid
De kwaliteit van het werk is volgens Van Hout nog voldoende, maar er gebeuren wel meer 'kleine ongelukjes' die anders voorkomen hadden kunnen worden. 'Toevallige ontmoeting is veel relevanter dan we van tevoren dachten.' De toevalligheid moet daarom georganiseerd worden, zegt Van Hout. Zo niet, dan blijven medewerkers hangen in hun eigen 'koker'.

Ondanks de obstakels van het thuiswerken, wordt het werk wel geleverd, benadrukt Van Hout. 'Het heeft mij positief verrast hoe ongelooflijk wendbaar zo'n ambtelijke organisatie is. Wie heeft er in het land gemerkt dat z'n paspoort of rijbewijs niet meer verlengd wordt? Toch heb ik nog niemand horen klappen voor de overheid die het hele land draaiende houdt.'

De onlangs ingestelde lockdown waarbij ook scholen en kinderopvang zijn gesloten, voert de druk op de organisatie nog verder op. Zo verwacht Van Hout dat medewerkers met kleine kinderen thuis de komende tijd niet dezelfde productie kunnen draaien als voorheen. 'Dat zullen we moeten accepteren. Het is een kwestie van elkaar er doorheen slepen.'

Hybride werken
In de tweede fase van haar onderzoek concludeerde antropologe Ester Heiman dat het tijd is om het 'nieuwe normaal' te gaan uitvinden. Hoe ziet de werkvloer er na corona uit? Hoewel de gemeente Nijmegen nog enigszins in crisismodus staat, is er al wel wat ruimte om na te denken over de toekomst, vertelt Van Hout.

Daarvoor is nog geen uitgewerkt plan, maar een volledige terugkeer naar het kantoor zal het in ieder geval niet worden. Sommige elementen van het vroegere kantoorleven mist Van Hout namelijk allerminst. 'Ik vraag me nu werkelijk af waarom we voor corona massaal elke dag om half 8 in de file gingen staan. Of waarom we voor een uurtje naar Den Haag gingen. Dat deden we gewoon, voor corona.'

De toekomst ligt wat de gemeentesecretaris betreft in een gezonde balans tussen thuis en op kantoor werken. 'We moeten echt werk maken van het hybride werken. Hoe faciliteer je dat? Daar zijn we over na aan het denken.’