Krappe arbeidsmarkt bedreiging voor energietransitie

De energietransitie veroorzaakt in het hele land een stijgende vraag naar arbeid, maar per provincie lopen de resultaten behoorlijk uiteen. In Noord-Brabant en Gelderland neemt het aantal vacatures  in absolute zin het sterkst toe; in Zeeland en Drenthe zal op termijn de meeste spanning op de arbeidsmarkt ontstaan. Zo zeer dat de voortgang van de (landelijke) energietransitie er door kan worden bedreigd. 

Effecten op arbeidsmarkt 

Dat blijkt uit een eerste onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) naar de effecten van de energietransitie op de Nederlandse arbeidsmarkt. Het PBL betrok alle sectoren van de economie in het onderzoek. ‘Als we onze klimaatdoelstellingen willen halen, zal er door gezinnen sterk moeten geïnvesteerd in onder meer zonnepanelen en isolatie’, geeft onderzoeker Anet Weterings als voorbeeld. ’Dat gaat ten koste van uitgaven aan onder meer horecabezoek en meubilair. Daar zullen dus banen gaan verdwijnen, al is er per saldo overal sprake van een netto groei.’

Vertraging van energietransitie
Juist die provincies profiteren waar veel bedrijven zijn gevestigd in de machinebouw, zoals Noord-Brabant en Gelderland. Al is dat profiteren maar relatief, stelt Weterings. ‘Door een tekort aan geschikte arbeidskrachten kan de energietransitie vertraging oplopen.’ Dat geldt ook voor Zeeland en Drenthe, waar procentueel de sterkste stijging van de vraag naar arbeid wordt verwacht. ‘Het zijn twee provincies met een relatief eenzijdige en nogal vergrijzende arbeidsmarkt. Ook is Zeeland vanwege de eilandstructuur verkeerstechnisch moeilijk bereikbaar. Dat maakt het lastig om werkzoekenden uit buurprovincies te strikken.’

Patroon moeilijk doorbreekbaar
Volgens Weterings kunnen gemeenten en provincies anticiperen op de dreigende krapte, ‘al is het vraag of de overheid dit patroon kan doorbreken’. Ze noemt het verstrekken van onderzoeksubsidies aan ondernemingen, om nieuwe technologieën te stimuleren waarvoor minder arbeidskracht nodig is. Ook kunnen er maatregelen worden genomen om het arbeidspotentieel op te krikken via (bijvoorbeeld) betere kinderopvang of het aantrekken van arbeidsmigranten. ‘Voorwaarde is wel dat de nieuwe toetreders op de arbeidsmarkt beschikken over de juiste vaardigheden. Daarom is er vooral aandacht nodig voor het aanpassen van de vaardigheden van werknemers aan het werk dat de energietransitie vraagt. Omscholing wordt daarin erg belangrijk.’

Vergroten geografische mobiliteit
In een andere oplossing om de krapte op de arbeidsmarkt te bestrijden, het vergroten van de geografische mobiliteit van werknemers, ziet Weterings weinig. ‘De ervaring leert dat alleen jongeren voor hun werk willen verhuizen. Oudere werknemers zijn veel honkvaster. Bij een vergrijzende arbeidsmarkt is dat dus eigenlijk geen optie.’