Zwerfvuil. Kostenpost voor gemeenten en een irritatiebron voor burgers

Zwerfvuil Vlaanderen kost jaarlijks 61,5 miljoen. Onderzoek legt hoeveelheden en kosten aan de dag.

Zwerfvuil is een kostenpost voor gemeenten en een irritatiebron voor burgers. In Vlaanderen is de omvang van het probleem onduidelijk. Daarom willen Vlaamse gemeenten en belangenorganisaties weten: om hoeveel zwerfafval gaat het? En wat kost het? Op hun verzoek heeft KplusV de hoeveelheden, belangrijkste kostenposten en verschillen binnen Vlaanderen onderzocht.

Appels met appels vergelijken
Een belangrijk uitgangspunt in ons onderzoek is betrouwbaarheid. Om die reden hebben we de kosten en hoeveelheden zwerfafval in 2013 in Vlaanderen berekend met een Activity Based Costing Model. In dit model zijn de kosten zo gestructureerd dat ze voor betrokken partijen vergelijkbaar zijn. Het vertrekpunt is de activiteit. Denk aan het legen van straatvuilnisbakken of de inzet van machinale vegers. Op basis daarvan hebben we de gemaakte kosten en ingezamelde hoeveelheden vastgesteld. Het onderzoek werkt dus bottom-up.

De potentiële kosten per activiteit hebben we vervolgens verwerkt in een enquête en als representatieve steekproef voorgelegd aan gemeenten. Daarnaast zijn er interviews en werksessies gehouden. De informatie die dit heeft opgeleverd, hebben we zowel op landelijk niveau als per type gemeente uitgewerkt.

Inzoomen op resultaten
Het onderzoeksrapport geeft een betrouwbaar en gedetailleerd beeld van de hoeveelheden en kosten per activiteit en per type gemeente. Zo blijkt dat straatvuilnisbakken en machinale vegers bijna driekwart van het zwerfvuil wegwerken. Logischerwijs brengen deze twee activiteiten – buiten de personeelskosten om (25%) – ook de hoogste kosten met zich mee (elk 22%).

Het onderzoek zoomt nog verder in. Het bespreekt eveneens de hoeveelheden en kosten per type gemeente per activiteit. In centrumsteden blijken de personeelskosten bijvoorbeeld relatief laag te zijn; waarschijnlijk als gevolg van schaalvoordelen.

Goedkopere aanpak zwerfafval
Het onderzoek van KplusV wijst uit dat in 2013 25.300 ton zwerfafval is verzameld à € 61,5 miljoen (€ 9,60 per inwoner). Door typen gemeenten met elkaar te vergelijken, komt aan het licht wat wel en wat niet werkt. Machinaal vegen en het legen van straatvuilnisbakken zijn het meest effectief. Zij ruimen gezamenlijk zo’n 75% van het zwerfafval op, tegen iets meer dan 40% van de kosten. Ook een vergelijking met de Nederlandse situatie resulteert in interessante inzichten.

Zo blijkt in Nederland dat straatvuilnisbakken preventief werken, dat reiniging aan de hand van de zichtbare hoeveelheid zwerfvuil effectiever is dan frequente reinigingsrondes en dat gemeenten profiteren van onderlinge kennisdeling en benchmarks. Ons onderzoek geeft Vlaamse gemeenten en belangenorganisaties handvatten om te sturen op een goedkopere aanpak en vermindering van zwerfafval.

Meer weten?
Over dit onderzoek? Of over hoe wij u als overheid kunnen adviseren op het gebied van duurzame leefomgeving? Onze adviseurs Eric Copius Peereboom en Albert Bakker denken graag met u mee.

Leest u ook eens het verdiepingsartikel “Vlamingen betalen jaarlijks 61,5 miljoen euro voor strijd tegen zwerfvuil” dat het Vlaamse magazine Lokaal publiceerde over ons zwerfvuilonderzoek.