Wat zijn de gevolgen van de Evaluatiewet WNT?

Mr. V.L.S. (Vincent) van Cruijningen

Sinds 1 januari 2013 is de wet van kracht die de bezoldiging en de beëindigingsvergoeding van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector aan banden legt. Die wet is geen rustig bezit. De afgelopen jaren is er door de wetgever voortdurend aan gesleuteld en op 1 juli aanstaande zal de wet in werking treden die beoogt (opnieuw) de nodige vereenvoudigingen en verbeteringen van kracht te laten worden: de Evaluatiewet WNT. Een van die verbeteringen is het inkorten van de citeertitel van een wet die - naar de gangbare afkorting - in de praktijk al kortweg werd aangehaald als Wet normering topinkomens (WNT). De benaming ‘Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke- en semipublieke sector’ mag u dus binnenkort vergeten.

Veranderingen in WNT met terugwerkende kracht

De meest in het oog springende inhoudelijke veranderingen krijgen met terugwerkende kracht tot 1 januari 2017 effect:

Algeheel verbod op variabele beloningen vervalt
Allereerst vervalt het algehele verbod op variabele beloningen, zoals winstdelingen en bonussen. Dergelijke bezoldigingscomponenten zijn vanaf het kalenderjaar 2017 toegestaan, mits de totale bezoldiging van de topfunctionaris onder het toepasselijke bezoldigingsmaximum blijft.

Aanpassing van twee uitzonderingen op hoofdregels WNT
Twee andere belangrijke veranderingen die te rekenen van 1 januari 2017 van kracht worden, regelen twee uitzonderingen op de hoofdregels van de WNT.

Meer uitzonderingen op maximale beëindigingsvergoeding
De eerste uitzondering heeft betrekking op de maximale beëindigingsvergoeding van € 75.000,--. Dat maximum geldt nu niet in een situatie waarin de topfunctionaris aanspraak heeft op een uitkering die rechtstreeks, dwingend en eenduidig voortvloeit uit een algemeen verbindend verklaarde CAO of een wettelijk voorschrift en ook niet als de uitkering voortvloeit uit een oordeel van een tot toetsing geroepen rechter. Omdat de begrenzing van deze uitzondering in de praktijk blijkt te knellen, heeft de wetgever deze uitzondering uitgebreid tot alle van toepassing zijnde collectieve regelingen die zijn overeengekomen met verenigingen van werknemers of ambtenaren die bevoegd zijn afspraken te maken over arbeidsvoorwaarden. Dat betekent dat vanaf 1 juli aanstaande, maar met terugwerkende kracht tot 1 januari van dit jaar, ook aanspraken die de topfunctionaris kan ontlenen aan een sociaal plan van het maximum op grond van de WNT zijn uitgezonderd, mits dat plan het resultaat is van onderhandelingen tussen sociale partners en niet (slechts) van overleg tussen WOR-bestuurder en de ondernemingsraad. De eis dat een CAO die dergelijke aanspraken bevat algemeen verbindend verklaard moet zijn, komt daarnaast te vervallen.

Aanpassing regels rondom van-werk-naar-werk-traject
De tweede uitzondering heeft betrekking op de regel dat de bezoldiging over een periode waarin de topfunctionaris zijn taken niet vervult om te kunnen deelnemen aan een van-werk-naar-werk-traject, niet wordt meegeteld bij het bedrag van de beëindigingsvergoeding. De voorwaarde is nu dat dit VWNW-traject rechtstreeks, dwingend en eenduidig voortvloeit uit een algemeen verbindend verklaarde CAO of een wettelijk voorschrift. Naar huidig recht vloeit dat voort uit de Beleidsregels WNT 2017. Kortweg is daarin vastgelegd dat het inkomen van de topfunctionaris tijdens zo’n VWNW-traject niet meetelt als beëindigingsvergoeding, maar als bezoldiging in de zin van de WNT. Voor zover dat inkomen de maximale bezoldiging voor een topfunctionaris niet te boven gaat, is dus ook naar huidig recht geen sprake van onverschuldigde betaling. In de situatie waarin de aanspraak op deelname aan het VWNW-traject niet rechtstreeks, dwingend en eenduidig voortvloeit uit een algemeen verbindend verklaarde CAO of wettelijk voorschrift, kwalificeert de betaling van salaris tijdens een periode van non-activiteit op grond van de huidige regels als beëindigingsvergoeding (en die mag niet hoger zijn dan € 75.000,--). De Evaluatiewet WNT hevelt deze regel over van de beleidsregels naar de wet en breidt de uitzondering uit tot niet algemeen verbindend verklaarde CAO’s en andere collectieve regelingen waarop de individuele topfunctionaris geen invloed heeft. Ook een aanvullende lokale afspraak, gemaakt met een vertegenwoordiging van vakcentrales, die bijvoorbeeld is vastgelegd in een sociaal statuut, kan een topfunctionaris dus binnenkort een aanspraak op doorbetaling van salaris toekennen die niet wordt meegeteld bij de maximaal uit te betalen beëindigingsvergoeding.

Wijzigingen in de WNT die op 1 januari 2018 ingaan

De Evaluatiewet WNT kent ook een aantal wijzigingen die van kracht worden op 1 januari 2018. Dit betreft met name regels die zijn bedoeld om ontwijking van de wet tegen te gaan.

Definitie gewezen topfunctionaris vervalt
Zo kent de WNT per 1 januari van het komend jaar niet langer het begrip ‘gewezen topfunctionaris’; medewerkers die onder de reikwijdte van de WNT vallen en die uit hun topfunctie worden ontheven blijven voor de WNT topfunctionaris gedurende vier jaren na het moment waarop zij zijn geplaatst in een niet-topfunctie. Dat betekent dat de regels van de WNT bij een topfunctionaris die na 1 januari 2018 uit die functie wordt ontheven en bij dezelfde instelling in een andere functie aan de slag blijft, nog gedurende vier jaren van toepassing blijven.

Invoering anti-cumulatiebepaling
Daarnaast introduceert de Evaluatiewet WNT een bepaling die het optellen van de bezoldiging tot boven het wettelijke maximum bij functionarissen die een topfunctie hebben bij verschillende WNT-instellingen tegengaat. Vanaf 1 januari 2018 maximeert de WNT de totale bezoldiging uit functies als leidinggevende topfunctionaris bij verschillende WNT-instellingen namelijk tot het algemeen bezoldigingsmaximum, dat voor 2017 is vastgesteld op € 181.000,--. Voor een bepaalde categorie topfunctionarissen geldt een uitzondering.

Nog geen aanpassing van kring van personen die onder WNT vallen

De kring van personen die onder de WNT vallen, wijzigt door de Evaluatiewet WNT niet. Het voorstel dat daarop ziet is nog in de voorfase van parlementaire behandeling onder de naam Wet uitbreiding personele reikwijdte WNT (WNT-3) en zal –zo het in beide Kamers wordt aangenomen- naar verwachting niet binnenkort in werking treden. De Raad van State heeft op 13 april 2017 advies uitgebracht over dit wetsvoorstel.

Een uitgebreider overzicht van de wijzigingen van de Evaluatiewet WNT is te vinden op www.topinkomens.nl.